Stoomlocomotief 'P36' 4-8-4 en de Transsiberië Express

De Transsiberische Spoorlijn is bijna 9500 kilometer lang en loopt van Moskou naar Vladivostok, dwars door Siberië. Rond de grote steden maken ook forensentreinen gebruik van deze legendarische spoorweg. De 'P36' 4-8-4 speelde midden vorige eeuw een hoofdrol in de beeldvorming van de Transsiberië Express en was toentertijd het ultieme symbool van de Russische kennis omtrent stoomlocomotieven. De voor die tijd optimaal presterende krachtpatser werd ingezet op alle prestigieuze spoorlijnen van de USSR, waaronder natuurlijk ook de wereldberoemde transcontinentale lijn. Een spoorweg die onlosmakelijk verbonden is met de 'P36' 4-8-4.

Inhoud

• 'P36' 4-8-4 – het juweel van de Transsiberië Express
• Siberië en de 'P36' 4-8-4
• 'JS' – de voorloper van de 'P36'
• Technische specificaties
• Einde van de 'P36'

'P36' 4-8-4 – het juweel van de Transsiberië Express

In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw richtte Rusland (USSR) zich volledig op de ontwikkeling van de spoorwegen. Met name de zware industrie vormde in die tijd de kern van de Russische economie. Goederenvervoer had prioriteit. Pas vlak voor de Tweede Wereldoorlog kreeg het personenvervoer meer aandacht, ook wat betreft reiscomfort. Dat had deels te maken met de toenemende vraag naar dat soort transport van Europa naar het Verre Oosten.

Concurrentiestrijd
Bovendien had de concurrentiestrijd tussen 'Moskou' en de Verenigde Staten een aanvang genomen, waardoor uiteindelijk de Russische en Amerikaanse stoomlocomotieven zodanig werden ontwikkeld dat ze verdacht veel op elkaar gingen lijken. Los daarvan vereiste het doorkruisen van het onmetelijk grote Rusland optimaal presterende locomotieven met een groot vermogen.

Russische tecnniek

De naoorlogse klassieke 'P36' 4-8-4 voldeed als geen andere locomotief aan die eis en werd in 1953 voor het eerst ingezet. Deze stoomlocomotief stond in de jaren vijftig een tijdlang symbool voor de Russische kennis en kunde en werd het juweel van de romantische Transsiberië Express. De wagons ervan werden tot de Oktoberrevolutie in 1917 door de 'Compagnie Internationale des Wagons-Lits' uitgebaat, waarna de sovjets het rollend materieel resoluut en zonder financiële compensatie confisqueerden.

Siberië en de 'P36' 4-8-4

Wie met de Transsiberië Express reist, doorkruist de werelddelen Europa en Azië. Met ruim 9000 kilometer is de Transsiberische Spoorlijn – met verbindingen naar China – de langste ter wereld en de belangrijkste van Rusland. Aan de locomotieven uit de begintijd werden zware eisen gesteld vanwege de transportcapaciteit en de barre klimatologische omstandigheden in het hoge noorden.

Tsaar Alexander II

In 1891 gaf tsaar Alexander III opdracht tot deze spoorverbinding tussen Moskou en Vladivostok. Het doel was om het achterland te ontsluiten, tot in de verste uithoeken van Siberië. In 1914 pendelden de eerste stoomtreinen tussen Moskou en Vladivostok (het hele traject). Sinds het begin van het 2de millennium zijn er plannen ontwikkeld om de Transsiberische Spoorlijn door te trekken naar Zuid-Korea. Feitelijk vormt de Transsiberische Spoorlijn een van de Europese verbindingen met China, Zuid-Korea tot ver in Zuidoost-Azië

'JS' – de voorloper van de 'P36'

Begin jaren dertig van de vorige eeuw werd het passagiersvervoer verbeterd. Overigens was ook het naoorlogse concept ervan veelal op Amerikaanse leest geschoeid, waardoor de 'P36' en andere Russische prototypes veel weg hadden van bijvoorbeeld de Niagara-locomotievenserie van de Amerikanen. In 1930-31 werd de productie van de JS-serie (initialen van Jozef Stalin) gestart. Deze locomotieven waren zeer geschikt voor het toenemende passagiersvervoer. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde zich daaruit de 'P36', die in 1953 op de rails werd gezet, ironisch genoeg het sterfjaar van Stalin. Tussen 1953 en 1956 vormde de 'P36'-serie de grootste treinvloot van 4-8-4's (251 locs).

Prestigieuze trajecten

De 'P36' presteerde boven verwachting en werd ingezet op alle prestigieuze lijnen, zoals de Transsiberische Spoorlijn en het traject tussen Moskou en Leningrad. Over de geromantiseerde Transsiberië Express zijn in de jaren vijftig en daarna tal van speelfilms gemaakt, waarin de 'P36' vaak in beeld kwam. Ook veel romanschrijvers hebben tot op de dag van vandaag inspiratie geput uit de mythische treinreis naar 'het onbekende'.

Technische specificaties

De 'P36' was volledig voorzien van rollagers, waaronder de drijfstangen. Ook had deze loc een automatisch laadsysteem voor de steenkool.

• Lengte: 29,8 m
• Gewicht: 264 ton
• Vermogen: 3125 pk
• Snelheid: ca. 120 km/u
• Slaglengte zuigers: 800 mm
• Cilinderdiameter: 757 mm
• Asgewicht: 18 ton
• Rollagers: volledig
• Diameter drijfwielen: 1,85 m
• Inhoud watertender: 67 ton
• Inhoud kolentender: 24 ton

Einde van de 'P36'

De Transsiberische Spoorlijn is sinds 2002 volledig geëlektrificeerd. In de jaren zestig duurde de reis ruim een week en er werd onderweg 19 keer van locomotief (P36's) gewisseld. Door de omvangrijke vloot en de grote rol die de 'P36' gespeeld heeft op deze legendarische spoorlijn is dit type locomotief een van de belangrijkste uit de geschiedenis van de stoomtreinen.

Diesel- en stroomlocs

In de jaren tachtig van de vorige eeuw werd de concurrentie van diesel- en stroomlocs te groot. De klassieke P36's werden nog een tijdje ingezet in het verre oosten, zoals in Oost-Siberië en op de Transbaikallijn. Het was echter slechts uitstel van executie. De roemruchte 'P36'-stoomlocomotieven zijn nu alleen nog in musea te bewonderen, zoals in het spoorwegmuseum van het Rizhsky treinstation in Moskou.

Lees verder

• Go West! De locomotief 4-4-0 'American' uit het Wilde Westen
• Kriegslok Serie 52 – oorlogslocomotief van de nazi's
• Pruisische stoomlocomotief 'P8' – Europese oorlogsbuit
• Stoomlocomotief Big-Boy '4012' van Union Pacific
• De Märklin 'Krokodil' voor O-spoor: een verzamelaarsobject