Elektrische fiets niet zonder risico

In juni 2014 vatte in de buurt van Antwerpen de accu van een elektrische fiets vlam, wat leidde tot een woningbrand. Soortgelijke incidenten kwamen ook voor bij elektrische fietsen van het Belgische postbedrijf. Gebruik van een elektrische fiets is dus niet geheel zonder risico.

Strengere kwaliteitscontrole moet veiligheid gebruikers waarborgen

Europese fabrikanten van elektrische fietsen zien met lede ogen toe hoe de markt hier massaal overspoeld wordt door goedkope e-bikes uit lage-lonen-landen in het verre oosten. Van enige controle op de deugdelijkheid is nauwelijks sprake. In België is inmiddels gestart met strenge kwaliteitscontroles om inferieure elektrische fietsen van de markt te weren. Directe aanleiding was een woningbrand in de buurt van Antwerpen die waarschijnlijk veroorzaakt werd door de accu van zo’n goedkope e-bike.

Het risico van ontploffende batterijen

De branche beweert dat het gevaar van een ontploffende batterij bij een kwaliteitsfiets als "zeer gering" mag worden beschouwd. De batterij van een mobiele telefoon bijvoorbeeld, is onderhevig aan dezelfde risico's en die is tegenwoordig zodanig uitgekristalliseerd dat er voor de gebruiker geen acuut gevaar meer bestaat.

Natuurlijk wordt ook bij de elektrische fiets een juist gebruik verondersteld. De bezitter van een e-bike moet de batterij bijvoorbeeld niet in de buurt van brandbare materialen opladen en die batterij wat tijd geven om te wennen aan de kamertemperatuur alvorens hij “aan de stroom gaat”. Wie de mogelijkheden daarvoor heeft, kan het opladen van de batterij het beste buitenshuis uitvoeren op een plek die tegen weersinvloeden beschermd is.

Mechanische gebreken bij elektrische fietsen

De elektrische fiets stelt ook in mechanisch opzicht bijzondere eisen, bijvoorbeeld wat de framebouw betreft. Dat modellen met een lage instap en slechts één enkele liggende (schuine) framebuis tot framebreuken en instabiliteit neigen, was geen geheim. Beter zijn frames die aan de voorzijde bij het balhoofd en ook bij de trapas extra zijn versterkt. Het meest stabiel zijn e-bikes met een bovenbuis of twee framebuizen. Maar in testen hebben ook slechte remmen en een hoge stralingsemissie van elektromotoren in het verleden tot slechte waarderingen geleid. Bij sommige modellen bezitten alleen schijfremmen of hydraulische velgremmen voldoende remkracht om een elektrische fiets op volle snelheid snel en veilig af te kunnen remmen.

Elektrische fiets ook in andere opzichten niet zonder risico

Maar de elektrische fiets is ook in andere opzichten niet zonder risico:

• enerzijds halen sommige e-bikes door de uitzonderlijk krachtige motoren zeer hoge snelheden, waardoor het risico op ongevallen veel hoger is dan bij conventionele fietsen;
• anderzijds hebben vooral onervaren berijders van een elektrische fiets de neiging om zichzelf te overschatten. Het gevaar om de eigen prestatie te overschatten is bij een e-bike immers hoger dan bij een normale fiets. Geadviseerd wordt daarom om geleidelijk te wennen aan het rijden op een fiets met trapondersteuning en ook voorzichtig de eigen prestatielimieten op te zoeken. Daartoe behoort ook: de lengte van de tochten aanpassen en je niet laten imponeren door anderen binnen de groep.

Voor ongetrainden zijn e-bikes niet zonder gevaar

De elektromotor maakt sommige elektrische fietsen tot heuse racefietsen. Toch heeft ook de e-bike voor de voortbeweging spierkracht nodig, en dat kan gevaarlijk zijn voor onervaren rijders. Wie puur op lichamelijke kracht met de fiets een steile helling wil bedwingen, moet fit zijn. Voor minder goed getrainde mensen is er de elektrische fiets als alternatief. Afhankelijk van de instelling ervan, de prestatie van de geïntegreerde elektromotor en het gewicht van de fiets, is het mogelijk om wel tot tweederde van de eigen inspanning te besparen. Dat maakt het trendy voertuig voor velen tot een aantrekkelijk alternatief voor de auto.

Maar wee als de batterij leeg is

E-bikers moeten zeker de oplaadstatus van de accu altijd nauwgezet in het oog houden. Want als de batterij leeg is, wordt het trappen tot een ware plaag: elektrische fietsen zijn namelijk zwaarder dan gewone fietsen. En de inspanning is ook navenant hoger als de elektrische ondersteuning uitblijft.

Het gevaar wordt vaak onderschat

Vooral voor niet meer zo jonge fietsers kan plotselinge fysieke belasting riskant zijn. Ongetrainden boven de 50 zouden zich eigenlijk eerst door hun huisarts moeten laten onderzoeken voordat ze fanatiek met de e-bike aan de slag gaan. Dat geldt vooral wanneer gevallen van hart- en vaatziekten in de familie bekend zijn. Volgens cardiologen kan het risico op een hartinfarct al vanaf de leeftijd van 40 jaar beduidend toenemen. Daarom wordt aan mensen met een hoge bloeddruk geadviseerd de training langzaam op te voeren zodat het lichaam geleidelijk kan wennen aan sportieve uitdagingen.

Nieuwe risico’s bederven het plezier

Het zijn allang niet meer alleen maar senioren die zich door de stroom uit het stopcontact laten ondersteunen. De tweewielerindustrie ontwikkelt ook steeds meer sportieve elektrische fietsen (waaronder mountainbikes) die appelleren aan het jongere publiek. Maar met de komst van elektrische fietsen ontstaan er ook nieuwe risico’s.

Elektrische fietsen zijn niet alleen gemiddeld sneller dan conventionele fietsen, maar bereiken ook hogere maximumsnelheden. Dat leidt niet alleen tot riskante inhaalmanoeuvres op smalle fietspaden. Andere weggebruikers kunnen bovendien de snelheid van een e-biker maar moeilijk inschatten, een extra bron van gevaar bij uitritten en kruispunten. Senioren of fietsers met een aanhanger voor de kinderen, zijn tegenwoordig aanmerkelijk sneller op de weg, zo leert de ervaring. Maar automobilisten kunnen van op afstand niet herkennen of het om een snelle elektrische fiets gaat of om een gewone langzamere fiets. Dat kan menige automobilist verrassen en kan leiden tot ernstige ongevallen.

Opvallend: tot dusver geen hoger ongevallenrisico

Schadeverzekeraars en autoriteiten vrezen dat er in de toekomst als gevolg van het groeiend aantal e-bikes meer fietsongevallen zullen plaatsvinden. Met de vlotte fietsen zit je in een mum van tijd op een snelheid van 30 km en zelfs snelheden van 50 km per uur zijn geen uitzondering. Toch is er tot dusver nog geen aantoonbaar bewijs dat er met die snelle fietsen meer ongelukken gebeuren. Hoewel er sedert de komst van de elektrische fiets veel meer fietsen op straat zijn, zijn er dus niet beduidend meer fietsongelukken gebeurd. Dat valt waarschijnlijk te verklaren door het feit dat berijders van een elektrische fiets doorgaans oudere bestuurders zijn die wat voorzichtiger zijn in het verkeer.

Is de elektrische fiets nog wel een fiets?

Fietsen met elektrische motoren zijn in verschillende versies te koop. Afhankelijk van de wijze van aandrijving, het motorvermogen en de topsnelheid kunnen er meerdere categorieën worden onderscheiden, welke niet allemaal door de verzekering worden aangemerkt als fietsen:

• daarom moet er speciaal op worden gelet dat de aansprakelijkheidsverzekering wel voldoende is om schadeclaims in behandeling te nemen;
• ook moet worden gecontroleerd of de elektrische fiets wel tegen diefstal is verzekerd in de inboedelverzekering.

Een op drie fietsongelukken gebeurt op een elektrische fiets

In september 2014 publiceerde de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) de resultaten van een onderzoek naar fietsongelukken met senioren, zonder dat daarbij gemotoriseerd verkeer in het spel was. Dat onderzoek toonde aan dat de slachtoffers in een op de 3 gevallen reed op een elektrische fiets. Dat is een bevestiging dat fietsen op een e-bike meer risico's inhoudt. Met name vrouwen zijn betrokken bij valpartijen, doorgaans bij het inhalen van medeweggebruikers.

Fietshelm verplicht stellen

Eén opmerkelijk constatering van de SWOV willen we u niet onthouden: wielertoeristen op leeftijd dragen vrijwel zonder uitzondering een fietshelm maar hun leeftijdsgenoten op de e-bike doen dat niet, ofschoon hun snelheid vaak hoger ligt dan die van oudere toerfietsers. Dat geeft te denken.

Komt er een snelheidsbegrenzer voor elektrische fietsen?

De SWOV adviseert ook het Ministerie van Infrastructuur over verkeersaangelegenheden. Met betrekking tot de elektrische fiets is in 2014 aan het Ministerie voorgesteld om die standaard van een snelheidsbegrenzer te voorzien. Bij senioren met een beperkt reactievermogen zou de instelling dan zodanig kunnen zijn dat men niet harder gaat dan 15 km.

Lees verder

• De juiste fiets voor elke fietser
• Fietsen als prestatiesport: een typische duursport
• Voorkomen dat uw fiets gestolen wordt
• De eerste black box voor fietsers