Binnenvaart en opleiding voor bemanning

Onder binnenvaart valt het vervoer van personen en goederen over water binnen de kustlijnen. Buiten de kustlijnen wordt gesproken over zeevaart. De binnenvaart is een belangrijke professionele bedrijfstak in het vervoer en niet alleen in het binnenland maar ook naar het buitenland waar landen beschikken over bevaarbare waterwegen. De binnenvaart heeft een technische ontwikkeling doorgemaakt waardoor dag en nacht gevaren kan worden. Aan boord bevindt zich een goed opgeleide bekwame bemanning met diverse functies.

Betrouwbaar en milieuvriendelijk vervoer

Berekend naar het aantal tonnen vervoer is de binnenvaart een grote concurrent van het wegvervoer waar het slechts aan aantal procenten voor onderdoet. De organisatie van de Nederlandse binnenvaart wordt vooral geregeld vanuit de Rotterdamse haven die ideaal gesitueerd is aan de monding van de Rijn en de Maas. Vanuit die haven is tot diep in Europa betrouwbare en milieuvriendelijke binnenvaart mogelijk. Binnenvaartschepen vervoeren op een betrekkelijk snelle manier in één keer grote hoeveelheden lading naar bestemmingen in Nederland zelf of naar Duitsland, België, Frankrijk, Zwitserland en Oostenrijk. Zelfs zijn bestemmingen in Centraal-Europa en Oost-Europa per binnenschip bereikbaar vanuit de Rotterdamse haven.

Bruine Vloot en andere passagiersschepen

Maar niet alleen goederenvervoer wordt door de binnenvaart verzorgd. Ook worden de binnenwateren, vooral in het zomerseizoen, bevaren door passagiersschepen. De populaire zogenaamde Bruine Vloot maakt daar deel van uit met voor passagiersvervoer omgebouwde historische bedrijfsvaartuigen.

Waterwegen uitgebreid met rivieren en kanalen

De geschiedenis van de binnenvaart is al zeer oud omdat vervoer over langere afstanden destijds alleen goed mogelijk was over water. Vooral in de tijd van Napoleon en koning Willem I werden bestaande waterwegen nog beter geschikt gemaakt voor vervoer en werden kanalen gegraven om de mogelijkheden van de binnenvaart te vergroten.

Technische vooruitgang

De binnenvaart wordt vooral van oudsher uitgevoerd door familiebedrijven bestaande uit man en vrouw al dan niet aangevuld met een matroos. Tegenwoordig is er echter veel meer sprake van continu vaart (dag en nacht) waardoor de familiebedrijven het moeilijk hebben. De technische vooruitgang is zodanig dat dag en nacht varen op een veilige manier kan gebeuren. Schepen zijn voortaan uitgerust met radar, radioapparatuur en een automatische piloot. Vooral op grote rivieren als de Rijn wordt veelal continu gevaren.

Kapitein of schipper is de baas

De verantwoordelijke gezagvoerder op een binnenschip is de kapitein of schipper. Als een schip dag en nacht vaart zijn er meerdere kapiteins of schippers aan boord maar er is er altijd maar één die als gezagvoerder optreedt. Een gezagvoerder op een passagiersschip wordt meestal kapitein genoemd en op andere schepen heet hij schipper.

Partner werkt mee

In de binnenvaart is de gezagvoerder dikwijls eigenaar van het schip die ofwel als zelfstandige ondernemer werkt ofwel in loondienst is bij een rederij. Tijdens het varen is de schipper gehouden aan vaarregels maar aan boord bepaalt hij wat er gedaan moet worden en geeft leiding aan eventuele matrozen en hulpen. Kleine reparaties worden zoveel mogelijk zelf uitgevoerd en ook de administratieve taken behoren tot de schipper of worden gedelegeerd aan een medewerker. Bij een eigen schip is het gebruikelijk dat de partner zo veel mogelijk meewerkt.

Opleidingen binnenvaart voor matroos, stuurman of schipper

Nederland telt momenteel vier scholen die opleiden tot een binnenvaartberoep als matroos, stuurman of schipper. Een middelbare opleiding tot matroos, die vaak al op 12-jarige leeftijd wordt aangegaan, duurt 4 jaar waarna een leerling pas op 16-jarige leeftijd echt kennis maakt met de praktijk van de scheepvaart. Bij een andere opleiding tot matroos, die aanvangt op 16-jarige leeftijd, werken de leerlingen, naast de theoretische opleiding op school, ook al op een schip. Die opleiding duurt twee jaar. Aanvullende opleidingen tot stuurman bestaan uit de combinatie van theorie en praktijk evenals de aanvulling tot schipper waarbij ook bedrijfseconomische vakken worden onderwezen.

De Nederlandse opleidingsinstituten zijn:

1. Maritieme Academie – Harlingen – matroos, stuurman en schipper
2. Maritieme Academie – IJmuiden – matroos, stuurman en schipper
3. Maritiem Instituut de Ruyter – Vlissingen – matroos en stuurman
4. Scheepvaart en Transport College – Rotterdam – matroos, stuurman en schipper

Bekwaamheidseisen voor bemanning

De bekwaamheidseisen voor de bemanningsleden van de binnenvaart zijn vastgelegd in de Nederlandse Binnenvaartregeling in de hoofdstukken:

• Bewijs vakbekwaamheid voor ondernemers in de binnenvaart.
• Bekwaamheidseisen voor bemanningsleden.

De bekwaamheid voor een functie dient door de schipper te allen tijde aangetoond te kunnen worden door middel van het vaarbewijs en door middel van het dienstboekje voor de overige leden van de bemanning.