Functies bemanning van binnenscheepvaart

Werken in de binnenscheepvaart is elke dag anders. Op een klein schip met weinig personeel varieert het werk van schoonmaken, schuren en verven, reparaties verrichten, laden en lossen, tot het besturen van het schip. Daarnaast moeten ook huishoudelijke taken worden verricht zoals koffie zetten, eten klaarmaken, afwassen en schoonhouden van alle woonruimten. Op grotere schepen zijn de taken meer verdeeld ten opzichte van een bepaalde functie.

Binnenscheepvaart: onregelmatig werk en van huis weg

Voor de meeste bemanningsleden geldt dat onregelmatig werken een vanzelfsprekende zaak is. Bij grotere vaarten is meerdere dagen van huis zijn ook normaal en kan er zelfs sprake zijn van een of enkele weken van huis zijn. Met de moderne communicatiemiddelen als gsm en internet is contact houden met het thuisfront echter niet zo’n probleem.

Functies bemanning binnenscheepvaart

De werkzaamheden op een binnenschip zijn onder te verdelen in een achttal functies:

Deksman

De eerste functie op een binnenvaartschip is vaak deksman. Een deksman die geen beroepsopleiding volgt is minimaal 16 jaar oud en promoveert na drie jaar vaarervaring tot matroos.

Lichtmatroos

Lichtmatroos is eigenlijk dezelfde functie als deksman met dit verschil dat een lichtmatroos wel een beroepsopleiding volgt. Om die reden mag een lichtmatroos al op 15jarige leeftijd aanvangen wat voor velen een stimulans is.

Matroos

Een matroos voert veel soorten werkzaamheden uit die op het schip verricht moeten worden in opdracht van de stuurman of de schipper. Afhankelijk van het al dan niet gevolgd hebben van een beroepsopleiding is een matroos minimaal 18 of 19 jaar oud. Het werk van een matroos bestaat voor een groot deel uit schrobben van het dek, roestvrij maken en schuren en schilderen en verrichten van kleine reparaties. Een matroos maakt ook het schip los en vast als directe hulp van de stuurman of schipper. Verder zijn de werkzaamheden afhankelijk van het soort schip en van de lading die het vervoert.

Volmatroos

Volmatroos is de hoogte graad van matroos zijn en wordt bereikt door veel ervaring opdoen of door het succesvol afronden van een erkende vakopleiding. Er zijn vijf manier om volmatroos te worden:

1. Na minimaal één jaar vaartijd als matroos die een opleiding heeft gevolgd.
2. Na minimaal één jaar vaartijd als matroos zonder opleiding maar met een succesvol afgelegd praktijkexamen.
3. Na minimaal twee jaar vaartijd als matroos zonder opleiding.
4. Door het succesvol afronden van een driejarige beroepsopleiding.
5. Door het succesvol afronden van een driejarige opleiding aan een schippersvakschool waarin één jaar vaartijd in de binnenvaart is opgenomen.

Stuurman

De functie stuurman kan iemand uitoefenen die als volmatroos één jaar vaartijd heeft. Een andere mogelijkheid is het behalen van het groot vaarbewijs of het bezit van het Rijnpatent. Naast assisteren bij het laden en lossen zorgt de stuurman voor het aanmeren en afmeren van het schip en hij verricht onderhoudswerkzaamheden. Soms is de stuurman verantwoordelijk voor het functioneren van de motoren. De stuurman mag ook onder verantwoordelijkheid van de schipper of de kapitein het schip besturen.

Schipper

De functie schipper is het hoogste beroep aan boord van een schip. De schipper is verantwoordelijk voor het totaal en geeft leiding aan de bemanning. Tevens voert hij de navigatie en draagt zorg voor de veiligheid van de opvarenden. De schipper is ook verantwoordelijk voor het laden en lossen en regelt de administratieve zaken. Hij is in het bezit een groot vaarbewijs of het Rijnpatent of bezit beiden.

Kapitein

Een kapitein heeft dezelfde functie als een schipper maar wordt vaak zo genoemd omdat hij een ondernemersdiploma heeft. Een dergelijk diploma stelt hem in staat om zelfstandig ondernemer te worden maar hij kan ook in loondienst zijn bij een rederij. In de passagiersvaart wordt een schipper meestal kapitein genoemd.

Vaardigheden van de bemanning

Eigenschappen die bemanningsleden moeten hebben zijn eigenlijk niet anders dan in vele andere beroepen. Maar omdat op een binnenvaartschip iedereen gedurende een langere tijd op elkaars lip zit worden aan sommige vaardigheden toch wel hogere eisen gesteld. In elk geval is naast nautisch en technisch inzicht van belang dat de bemanning sociale vaardigheden bezit, een groot gevoel van verantwoordelijkheid kent, flexibel is, zelfvertrouwen heeft en kan improviseren omdat zich allerlei onverwachte situaties kunnen voordoen.