Hoe veilig is een ballonvaart

In een rieten mandje, hangend aan een dun doek, varend hoog in de lucht en dat terwijl er met een enorme vlam wordt gewerkt. Velen vragen zich af of zo’n ballonvaart wel zo veilig is. Velen hebben nog angst om die grote stap te wagen, de stap in de mand van een heteluchtballon. Deze mensen vragen zich vaak af hoe veilig het is om met een ballon tot soms wel honderden meters boven de grond te worden gebracht. Het is een terechte vraag en laten we dat dus maar eens wat nauwkeuriger bekijken.

Een ballon is volgens de Nederlandse wetgeving een luchtvaartuig, net als een vliegtuig. Iedere ballon draagt dan ook een zogenaamd callsign, net als ieder ander luchtvaarttuig. Voor degenen die het interessant vinden kan ik uitleggen dat ieder in Nederland geregistreerd luchtvaartuig een callsign krijgt dat begint met de letters PH, de landcode die aangeeft in welk land het luchtvaarttuig geregistreerd is. Iedere verkeersleider ter wereld weet dat hij met een vliegtuig uit Nederland te maken heeft als deze zich meldt met vooraan de letters PH (Pappa Hotel in luchtvaarttaal).

Na deze letters komt er een combinatie van drie letters uit het alfabet en die zijn vrij te kiezen door de eigenaar van een luchtvaartuig. Is een bepaalde combinatie van drie letters nog niet geregistreerd dan kan die worden toegekend aan de aanvrager voor zijn eigen luchtvaartuig. Onze ballonnen, de PH-HPY en de PH-OCA zijn daarmee niet alleen in Nederland geregistreerde luchtvaartuigen maar moeten derhalve ook voldoen aan alle daaraan bij de wet gestelde eisen. De Luchtvaartwet schrijft bijvoorbeeld voor dat ieder luchtvaartuig na 100 vlieguren of indien die 100 uren niet in één jaar gehaald worden, ééns per jaar gekeurd moet worden door één van de daarvoor aangewezen keuringsbedrijven. Bij de keuring wordt alles nauwlettend nagelopen en pas als alles goed wordt bevonden wordt een nieuw bewijs van luchtwaardigheid afgegeven en mag met het luchtvaartuig, in dit geval de ballon, gevaren worden.

Het doek, de ballon zelf, of de envelop zoals die door ballonvaarders wordt genoemd is gemaakt van licht nylon waar overheen een poly-utheraan laag is aangebracht, een chemische stof die de warmte vasthoudt. Een veel gestelde vraag is wat er gebeurt als het doek scheurt. De ballonvaarder controleert voordat hij opstijgt zijn envelop op scheuren of gaten en pas als die er niet zijn, zal hij opstijgen. Dat een doek tijdens de vaart scheurt is onmogelijk, net zo min als dat tijdens de vaart het doek in brand kan vliegen. Het onderste gedeelte van het doek zit het dichtst bij de vlam van de brander en is derhalve van een ander materiaal gemaakt. De eerste banen zijn van nomex, een onbrandbaar materiaal. De daarop volgende banen zijn door de bolle vorm van de ballon zo ver van de vlam van de branders af tijdens de vaart dat deze niet met elkaar in contact komen. Overigens heeft de stof een zodanige veiligheid dat het niet blijft branden maar onmiddellijk uitsmelt.

De envelop bestaat uit zowel verticale als horizontale banen waardoor dus blokken ontstaan. Het “frame” is gemaakt van een materiaal dat bijzonder sterk is en onmogelijk scheurt en mocht er dus in de ballon ergens een scheurtje zitten in het nylon dan is het onmogelijk dat dit over de gehele lengte of breedte doorscheurt. Het wordt altijd gestopt door het “frame”en verder dan één blok kan de scheur niet gaan. Overigens is het ondenkbaar dat een scheur ontstaat tijdens de vaart, immers de ballonvaarder zal alle contact tussen de ballon en obstakels zoals bomen en gebouwen vermijden.
Inmiddels is bekend dat de hete lucht in de ballon zorgt voor de dragende kracht van de ballon. Hete lucht stijgt naar boven en drukt de top van de ballon omhoog zodra de temperatuur in de ballon hoger is dan de temperatuur daarbuiten. Omdat de dragende kracht in de top zit, heeft een gat in de ballon ergens onderin geen invloed op de luchtwaardigheid van de ballon. Anders is het natuurlijk met een gat hoog boven in de ballon want dan kan de hete lucht daardoor ontsnappen. Wegstromen van hete lucht vermindert uiteraard de draagkracht.

Men maakt zich ook vaak zorgen om de branders. De ballonnen waarmee passagiers worden vervoerd zijn allemaal zodanig groot dat zij minstens twee branders hebben, soms zelfs meer. Dat betekent dat er twee ( of meer ) afzonderlijk van elkaar werkende systemen zijn om de ballon in de lucht te houden. Zelfs bij het uitvallen van een brander is er nog altijd een mogelijkheid die brander te gebruiken door op een andere manier te zorgen voor de ontsteking van het propaan, het gas dat bij voorkeur wordt gebruikt in de ballonvaart. Aan boord is altijd voldoende propaan om de vaart veilig uit te voeren want voordat de piloot het luchtruim kiest heeft hij een juiste berekening gemaakt van hetgeen hij mee moet nemen.

“Ik ben nogal zwaar, kan ik door dat rieten mandje zakken ?” werd eens gevraagd. Men heeft in het verleden vele materialen onderzocht en is uiteindelijk toch tot de conclusie gekomen dat het riet waarmee de mand gevlochten is het beste product is. Niet alleen is het riet enorm sterk maar het komt ook snel in de oorspronkelijke vorm terug als er eens een harde landing wordt gemaakt en het iets vervromd. Om U nog meer gerust te stellen is het zeker het vermelden waard dat de kabels waaraan de mand hangt onder de mand doorlopen en daarmee voorkomen dat een bodem onder de mand uit zou kunnen vallen. Nee, maakt U zich vooral geen zorgen, de constructie van de mand voldoet aan alle veiligheidseisen.

Een veel gestelde vraag is ook hoe het zit met de noodzakelijke gezondheid om een vaart te maken. Eenieder kan een ballonvaart maken zonder daar lichamelijke schade bij op te lopen. Bij twijfel is het natuurlijk wel handig om met je huisarts te overleggen maar een ballonvaart is geen gevaar voor wat voor aandoening dan ook.

De temperatuur en het zuurstofgehalte zijn factoren die bij een ballonvaart een rol zouden kunnen spelen. De temperatuur neemt weliswaar af naarmate je hoger vaart echter pas op grote hoogte is dat in een ballon voelbaar. Een ballon neemt de snelheid van de wind aan hetgeen automatisch betekent dat je geen wind voelt en het in de ballon dus windstil is. Daarnaast sta je beschermt in de mand en geeft de brander, die regelmatig ontstoken wordt, voldoende warmte af waardoor je het in de ballon dus niet echt koud krijgt. De kleding die je op die dag aan de grond nodig hebt is ook de kleding die volstaat voor de ballonvaart. Wel is het voor de dames handig een lange broek te dragen omdat het dragen van een rok mogelijk bij het in de mand klauteren een wat minder elegant uitzicht biedt. Daarnaast is het voor iedereen die meevaart verstandig een paar stevige schoenen te dragen want je weet nooit waar de piloot zijn ballon landt. Het kan een mooi grasveld zijn maar ook een veld met onkruid en distels. Zuurstofgebrek komt eveneens niet voor want pas op een hoogte van 10.000 voet ( globaal delen door 3 voor meters ) begint de lucht ijler te worden om vervolgens op 13.000 voet pas onvoldoende zuurstof te bevatten om te overleven. Dit zijn echter hoogtes die, zeker in Nederland, niet bevaren worden.

Een ballonvaart is dus een veilige aangelegenheid en natuurlijk zijn er in het verleden ongelukken gebeurd met ballonnen maar bijna altijd is er dan sprake van menselijk falen. Als een piloot een hoogspanningsleiding niet ziet en er tegen aan vaart is er natuurlijk een probleem. Feit blijft dat ballonvaren net als vliegen minder risico’s meebrengt dan autorijden of je op een andere manier in het verkeer op de grond wagen. Ik hoorde een ballonvaarder na de vaart tegen zijn gasten zeggen dat nu het gevaarlijkste gedeelte van de vaart begon, namelijk het in de auto terugrijden naar de startplek. Tenslotte nog even iets over de piloot. Een ballonvaarder, die commercieel passagiers vervoerd, heeft een erkende pilotenopleiding achter de rug en is in het bezit van een Commercieel Piloten Brevet ( Commercial Pilot License ) Hij is bevoegd op een bepaald type ballon te varen, krijgt elke jaar minstens één keer bijscholing, wordt afhankelijk van zijn leeftijd op vastgestelde tijden medisch onderzocht en moet bij de verlenging van zijn brevet een checkvaart doen.

De bouwers van de ballonnen en de kundigheid van de piloten zorgen er voor dat U veilig een ballonvaart kunt maken.