Turbulentie, wat is de oorzaak?

Voor sommigen is turbulentie niet meer dan een afleiding gedurende een vlucht. Voor anderen is het een absolute nachtmerrie en zij hebben angst om het vliegtuig in te stappen. In alle gevallen is het belangrijk te onthouden dat turbulentie zelden gevaarlijk is hoewel het heel oncomfortabel kan zijn. Maar wat veroorzaakt turbulentie? En wat doet de piloot er precies mee?

Oorzaken van turbulentie

Turbulentie veroorzaakt door wind

Om het simpel uit te leggen is er turbulentie wanneer we door turbulente lucht vliegen. Het is te vergelijken met het varen door stormachtige wateren. Er is een verschil tussen turbulentie op lagere en hogere hoogten. Turbulentie vlakbij de grond wordt vaak veroorzaakt door hevige wind. Dat kan problematisch zijn bij het opstijgen of landen in stormachtig weer.

Turbulentie veroorzaakt door stijgende lucht

Op de hogere hoogten komt er turbulentie als de lucht verticaal stijgt, van onderen naar boven. Dit werkt als volgt: de zon warmt de aarde op en de lucht boven de grond. Warme lucht zet uit en stijgt. Wanneer de lucht stijgt dan daalt de temperatuur ervan naar het dauwpunt. Als de lucht nog verder stijgt vormen zich vochtdeeltjes, er komen wolken in de lucht. Dat is goed omdat we de turbulentie dan kunnen zien, niet alleen door het raam van de cockpit, maar ook op de weerradar.

Als de stijgende lucht erg droog is dan condenseert er niets en kunnen we de turbulentie niet zien. Dit wordt clear-air turbulentie genoemd en dat is verraderlijk omdat het ons kan verrassen. De weerradar kan het niet detecteren omdat er geen vochtdeeltjes in de lucht zijn waar de radar op reageert.

Verticaal opstijgende lucht stopt gewoonlijk op grote hoogte door de zeer lage temperatuur. Daardoor kunnen we boven de wolken vaak zonder turbulentie vliegen. Soms zijn er echter cumulus wolken, dat zijn wolken die door kunnen breken door grotere hoogten. Vaak komt dit voor in tropische gebieden en piloten doen hun best eromheen te vliegen.

In het kort hebben we gewoonlijk te maken met turbulentie op lagere hoogtes. Vroeger, voor het vliegtuig een drukcabine had, moesten we lager vliegen waardoor we toen meer last hadden van turbulentie.

Turbulentie veroorzaakt door straalstroom

Een straalstroom is een extreem sterke wind op een hogere hoogte die snelheden van meer dan 300 km/uur kan bereiken. Deze wind waait van west naar oost op het noordelijk halfrond. Hierdoor duurt het bijvoorbeeld langer om van Amsterdam naar Atlanta te vliegen dan andersom.

We proberen de straalstroom te vermijden op de vluchten van Europa richting de Verenigde Staten omdat dit neuswind, en dus tegenwind betekent. Van de Verenigde Staten naar Europa proberen we maximaal te profiteren van de staartwind. Een vlucht van Atlanta naar Amsterdam kan door de straalstroom twee uur korter duren dan andersom.

Het verraderlijke aan straalstroom is dat het opeens kan veranderen van richting als het hoge of lage drukgebieden treft. Rond deze drukgebieden kan veel turbulentie ontstaan.

Turbulentie veroorzaakt door bergen

Als er sterke wind is kan de lucht naar boven worden gestuurd als het op wat hogere bergen stuit. Dit kan golven veroorzaken in de lucht die op grote hoogte en op grote afstand te voelen zijn. Daardoor voelen we soms turbulentie als we bergen passeren.

Turbulentie veroorzaakt door een vliegtuig

Een vliegtuig kan zelf ook turbulentie veroorzaken. Dit is ongeveer hetzelfde als bijvoorbeeld de golven achter een groot langsvarend schip. Grotere vliegtuigen veroorzaken grotere golven. Kleinere vliegtuigen zijn hier wat kwetsbaarder voor. Dat is waarom er een minimum afstand tussen twee vliegtuigen zit. Nu weet je waarom een Boeing 737 zo lang lijkt te wachten op de startbaan als er net een groot vliegtuig is vertrokken.

Maar wat kunnen piloten doen?

Wanneer piloten zich klaarmaken voor de vlucht wordt altijd eerst naar de weersvoorspellingen gekeken. Daarmee kunnen we voorspellen of en wanneer we turbulentie kunnen verwachten. Gedurende de vlucht proberen we de turbulentie die we kunnen zien door de cockpit of op de radarschermen te vermijden. Ook houden we contact met de luchtverkeersleiders en andere vliegtuigen om op de hoogte te blijven van de laatste voorspellingen.

Onvermijdelijke turbulentie

Soms kunnen we de turbulentie niet vermijden omdat we er niet omheen mogen vliegen vanwege beperkingen in de route, of worden we erdoor verrast omdat de radar het niet kan detecteren. Dan gaan de "riemen vast"-lampjes aan en moet je naar je stoel. Als het erg turbulent is stopt de cabin crew met serveren en gaat ook zitten. Dit is belangrijk voor ieders veiligheid.

Kan het vliegtuig beschadigen door turbulentie?

Een vliegtuig is erg flexibel. Een vleugel van bijvoorbeeld een Boeing 747 kan een paar meter naar boven en beneden worden gebogen. Vliegtuigen worden veel getest hierop en het blijft altijd heel. Dus als je ooit bij het raampje zit en je ziet de vleugel omhoog en omlaag gaan, niet schrikken, het is ervoor gemaakt.

Lees verder

• Alcohol in het vliegtuig; wat gebeurt er met je lichaam?