Vliegramp Malaysia Airlines (17 juli 2014): alle details

Op 17 juli 2014 rond 17:00 werd door het Russische persbureau Interfax het nieuws wereldkundig gemaakt dat nabij de Oekraïns-Russische grens een passagiersvliegtuig van de maatschappij Malaysia Airlines was neergestort. Naar alle waarschijnlijkheid is het neergeschoten door een der strijdende partijen in Oost-Oekraïne. Het betreft een gebied waar hevig gevochten wordt en waar in het verleden ook militaire toestellen zijn neergehaald. Volg hier het laatste nieuws.

Inhoud

• Details van de vlucht
• Kaart van de rampplek
• Nationaliteit inzittenden, veel Nederlanders aan boord
• Passagierslijst, namen Nederlandse slachtoffers
• Beelden van de locatie van de crash
• Speculaties over de oorzaak van de crash
• Activiteiten afgelast
• Repatriëring en begraven slachtoffers
• 23 juli: Dag van Nationale Rouw
• Identificatie slachtoffers

Details van de vlucht

Zowel Russische als Oekraïense media als ook Malaysia Airlines en luchthaven Schiphol meldden omstreeks 17:30 op 17 juli 2014 dat een toestel van de maatschappij is neergestort dan wel is neergeschoten in Oost-Oekraïne in de omgeving van de steden Donetsk en Torez. Het gaat om een Boeing 777 die vloog onder het vluchtnummer MH17. Deze was gecombineerd met KLM vlucht KL4103. Het vliegtuig was onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur met aan boord 283 passagiers en 15 bemanningsleden. Passagiers zijn op Schiphol in de ochtend van 17 juli 2014 ingecheckt bij incheckbalie 29. De vlucht had 12:14 uur als vertrektijd.

Het toestel zou op circa 10.000 meter hoogte hebben gevlogen op het moment dat het neer begon te storten. Volgens ooggetuigen stortte het toestel brandend neer in Oekraïens grondgebied. Het is nooit het Russische luchtruim binnen gegaan. Geen enkele van de inzittenden heeft de ramp overleefd. Met 194 Nederlandse doden is het voor ons land de grootste vliegramp sinds Tenerife 1977. Lange tijd werd gesproken over 193 Nederlandse slachtoffers maar enkele dagen na de ramp werd bekend dat een van de Duitse passagiers ook een Nederlands paspoort had.

De namen van de twee piloten en twee co-piloten van de vlucht zijn Wan Amran Bin Wan Hussin, Eugene Choo Jin Leong, Ahmad Hakimi Bin Hanapi en Muhamad Firdaus Bin Abdul Rahim. Zij waren respectievelijk 50, 45, 29 en 27 jaar oud en hadden allen de Maleisische nationaliteit. Onder de stewards was de man van een stewardess die aan boord had moeten zijn van de verdwenen vlucht MH370 maar op het laatste moment haar dienst wisselde met een collega.

Na de ramp hebben diverse luchtvaartmaatschappijen waaronder Air France, Lufthansa, British Airways en Delta aangegeven hun vluchtroutes aan te passen en het Oekraïense luchtruim tot nader orde te mijden, ondanks dat het normaliter routine is om over brandhaarden als deze te vliegen.

Kaart van de rampplek

Nationaliteit inzittenden, veel Nederlanders aan boord

Het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken is op donderdagmiddag 17 juli in crisisoverleg gegaan. Rond 22:45 op 17 juli volgde een persconferentie waarin meer bekend werd gemaakt over de nationaliteiten van de passagiers. De volgende dag werden deze cijfers nog verder bijgesteld. De inzittenden van vlucht MH17 hadden de volgende nationaliteiten:

• 193 Nederlanders*
• 44 Maleisiërs
• 28 Australiërs
• 12 Indonesiërs
• 10 Britten
• 4 Duitsers
• 4 Belgen
• 3 Filipijnen
• 1 Canadees
• 1 Nieuw-Zeelander
• 1 Hongkonger
• 1 Deen**
• * Een vrouw vloog op haar Duitse paspoort maar had daarnaast ook een Nederlands paspoort.
• ** Aldus wordt vermeld door de Herald Sun. Mogelijk had deze persoon ook de Australische nationaliteit en is deze persoon in deze opsomming dubbel genoemd.

Veel van de passagiers hadden Kuala Lumpur niet als eindbestemming. Voor velen gold Kuala Lumpur als een overstaplocatie voor vluchten naar andere bestemmingen in Azië, Australië en Nieuw-Zeeland. Zo waren bijvoorbeeld diverse inzittende op weg naar een Aids-conferentie in Melbourne. Reisorganisatie D-Reizen meldde dat het 22 tot 25 mensen aan boord zou hebben, allen met de Nederlandse nationaliteit. De meeste mensen hebben deze vlucht geboekt via de website van D-Reizen zelf en via Vliegwinkel.nl en VX Vakantie-experts. Daarnaast zouden ook 15 mensen geboekt hebben via ANWB Reizen, SNP en Fox Vakanties. Touroperator WTC.nl gaat uit van 20 tot 30 Nederlandse reizigers die via hun website hebben geboekt voor de gecrashte vlucht. 21 Nederlanders namen deze vlucht voor een reis met reisorganisatie Sawadee. Via ATP.nl hebben vier Nederlanders een ticket gekocht voor de vlucht.

Via internet verspreidde zich al snel het bericht dat aan boord van vlucht MH17 in ieder geval een Volendams koppel was. De man postte kort voor vertrek op Facebook een foto van het toestel met als onderschrift 'Mocht hij verdwijnen, zo ziet hij d'r uit.', verwijzende naar de verdwenen vlucht MH370. Het bericht werd snel opgepikt door internationale media. De man was uitbater van grote bloemzaak en speelde tevens speelde in de band Vast Countenance, die eind oktober haar 15-jarig jubileum zou vieren. Chiel Beelen bracht op de radio een ode aan hem door een nummer van de band te laten horen.

Passagierslijst, namen Nederlandse slachtoffers

De volledige passagierslijst met de namen van alle slachtoffers is op 18 juli vrijgegeven. Iedereen heeft dus de mogelijkheid op te zoeken of zijn of haar dierbaren in het ramptoestel zaten. Onder de Nederlandse inzittenden waren onder andere:

Deze lijst is gebaseerd op berichtgeving in (lokale) nieuwsbladen en op verenigingswebsites en condoleanceregisters en deze zal in de komende dagen nog verder worden aangevuld met meer namen en details.

Prominenten onder de slachtoffers

Ook de Nederlandse aidsonderzoeker professor Joep Lange is onder de slachtoffers. Hij was samen met zijn partner Jacqueline van Tongeren op weg naar een congres in Melbourne en zou in Kuala Lumpur overstappen op een aansluitende vlucht. Aan boord waren nog twee andere Nederlandse wetenschappers van het AMC in Amsterdam die op weg waren naar hetzelfde congres.

Een van de slachtoffers is PvdA-senator Willem Witteveen, zo werd bekend gemaakt door de voorzitter van de Eerste Kamer. Zijn vrouw en twee kinderen waren ook aan boord.

Ook de Curaçaose samenleving verliest een markant persoon. Onder de slachtoffers bevond zich Kevin Jesurun. Hij was politiek actief binnen de partij Pais. Jesurun was de zoon van Arthuro ‘Tula’ Jesurun en de neef van voormalig minister Edsel ‘Papi’ Jesurun. De huidige Tumba-koning Ike Jesurun is een neef van Kevin. Hij was een bekendheid op het eiland en zijn Facebook pagina kende vele volgers.

Oud-FC Twente keeper Sander Boschker kreeg de schrik van zijn leven toen hij het nieuws van de ramp vernam. Hij vloog eerder die dag met hetzelfde toestel de omgekeerde route op de terugweg van zijn vakantie.

Beelden van de locatie van de crash

Persbureau Reuters meldt dat overheidsfunctionarissen omstreeks 18:00 ter plaatsen waren en minstens honderd lichamen hebben waargenomen. Lichaamsdelen zouden over een gebied van 15 km2 verspreid zijn. Beelden van het toestel verschenen snel op internet maar de authenticiteit ervan is moeilijk vast te stellen in de eerste uren na de crash.

Het wordt ontraden op internet te zoeken naar foto’s van de rampplek. Online circuleren namelijk inmiddels ruwe beelden waarop verschillende lichaamsdelen en persoonlijke bezittingen van slachtoffers te zien zijn en dit is geen prettig gezicht.

Speculaties over de oorzaak van de crash

Vrijwel direct na het loskomen van de nieuwsberichten werd gewezen naar de strijdende partijen in het betreffende gebied, waar een burgeroorlog woedt. In dit gebied zijn eerder militaire vliegtuigen neergeschoten door zowel leger als separatisten. Nog niet eerder werd een passagiersvliegtuig neergeschoten en ook niet eerder ging het om een toestel dat op vergelijkbare hoogte vloog. Hiervoor is een zeer geavanceerde luchtafweerinstallatie nodig en het gebruik hiervan is niet eerder gemeld. Volgens Reuters zou het door een BUK M1-2 luchtdoel-raketsysteem van Russische makelij zijn geraakt (surface-to-air systeem), ook wel SA6 genoemd. Separatisten waren er snel bij om te melden dat zij niet beschikken over dergelijk materieel. Dit wordt echter door andere bronnen weerlegt. Voor het besturen van een dergelijk systeem is militaire training vereist.

Separatisten melden vrij snel dat het een militair toestel van het Oekraïense leger had neergeschoten. Hiervan lijkt echter geen sprake te zijn. Dit zou er op kunnen duiden dat zij het passagiersvliegtuig van Malaysia Airlines per vergissing hebben geraakt.

De laatste keer dat een passagiersvliegtuig door een raket werd geraakt was in 2001. Toevalligerwijs betrof dit een raket van het Oekraïense leger dat een vliegtuig van de Russische maatschappij Sibir raakte boven de Zwarte Zee. Hierbij kwamen alle 78 inzittenden om het leven.

Regeringsvliegtuig Poetin

Er zijn speculaties dat het doelwit van de raketaanval mogelijk het regeringstoestel van de Russische president Poetin was. Dit toestel zou rond dezelfde tijd als het vliegtuig van Malaysia Airlines over dit gebied vliegen. Poetin keerde terug van bezoeken aan enkele Zuid-Amerikaanse staatshoofden. Zijn toestel lijkt qua kleuren en contouren erg op de Boeing 777 van Malaysia Airlines.

Vlucht MH370

De gedachten van velen zullen gaan naar het mysterie omtrent vlucht MH370, tevens van Malysia Airlines dat enkele maanden eerder van de radar verdween en nooit werd teruggevonden. Een link met deze vlucht is onwaarschijnlijk.

Activiteiten afgelast

In reactie op de vliegramp zijn in Nederland diverse activiteiten afgelast of versoberd. Zo begon de Nijmeegse Vierdaagse met een steunbetuiging aan de nabestaanden van de slachtoffers en zal de intocht soberder verlopen dan normaal. Radiozender 3FM blies de Summer Request af en diverse andere radiostations sloeg humorrubrieken over. Radio 1 liet op de vrijdag na de ramp het programma Radio Tour de France vervallen. De Utrechtse studentenvereniging U.V.S.V. staakte de viering van het 23e lustrum in verband met het overlijden van een van haar leden. Bij veel sportwedstrijden wordt een minuut stilte gehouden en wordt met rouwbanden of rouwlintjes gespeeld.

Vlaginstructie

Het Ministerie van Binnenlandse Zaken heeft een vlaginstructie doen uitgaan. Vlaggen op alle overheidsgebouwen in Nederland hangen op vrijdag 18 juli 2014 halfstok. De meeste buitenlandse ambassades in Nederland volgden dit voorbeeld. De vlag bij de Russische ambassade in Den Haag hing niet halfstok en vormde daarmee een uitzondering. De vlag bij de Oekraïense ambassade in Den Haag hing wel halfstok.

Repatriëring en begraven slachtoffers

Uiteraard willen de nabestaanden van de slachtoffers van de vliegramp nu niets liever dan hun dierbaren een waardige begrafenis of crematie geven. Hiervoor moeten de lichamen eerst gerepatrieerd worden en dit blijkt nog een hele kluif. Vanaf het begin van het drama was er veel onduidelijkheid over hoeveel lichamen daadwerkelijk geborgen zijn. De separatisten brachten hierover conflicterende informatie naar buiten die door journalisten van NOS en RTL direct in twijfel werd getrokken. Zij hadden bijvoorbeeld nog hulpverleners met lijkzakken zien lopen terwijl het bericht al naar buiten was gebracht dat alle lichamen bij de rampplek vandaan waren gehaald. Het is voor de waarnemers van de OVSE moeilijk om dit te controleren omdat zij veelal op afstand worden gehouden door de separatisten.

Op 21 juli werd bekend dat een koeltrein die als mortuarium fungeerde vanuit Torez is vertrokken richting Charkov. Aldaar zijn de resten door Nederlandse experts klaargemaakt voor transport richting Nederland. De eerste lichamen kwamen woensdag 23 juli rond 16.00 uur aan op Eindhoven Airport. Vervolgens werden zij onder politiebegeleiding naar de Korporaal Van Oudheusdenkazerne in Hilversum gebracht. Om een snelle en waardige doorgang te kunnen garanderen, waren de snelwegen A2 en A27 tijdens het passeren van de colonne afgesloten voor het overige verkeer. De colonne reed via Den Bosch, Utrecht en Everdingen. Langs de kant van de weg stonden tienduizenden mensen om de slachtoffers een laatste eer te bewijzen. De politie had opgeroepen niet stil te gaan staan op de vluchtstrook maar deze oproep werd massaal genegeerd. Uiteindelijk is het transport vlekkeloos verlopen.

In de dagen die volgden kwamen nog meer legervliegtuigen met stoffelijk overschotten terug. Naar verwachting kunnen niet alle lichamen worden teruggevonden omdat sommige volledige verbrand zullen zijn. Om de identificatie te vergemakkelijken hebben Nederlandse rechercheurs bij familieleden DNA materiaal verzameld en bij tandartsen gebitsgegevens opgevraagd. Op 8 november 2014 kwamen voor het eerst sinds een aantal weken weer een aantal lijkkisten aan in Nederland. Mogelijk bevatten deze resten van mensen die reeds geïdentificeerd zijn.

Over de hele wereld werd in de media lof geuit voor de Nederlandse aanpak. 'Waardig' en 'indrukwekkend' waren daarbij kernwoorden. CNN verslaggever Christiane Amanpour zei dat de colonne en de opkomst haar deden denken aan de rouwstoet van John F. Kennedy.

23 juli: Dag van Nationale Rouw

Woensdag 23 juli, de dag dat de stoffelijke overschotten van de eerste slachtoffers in Nederland aankwamen, is uitgeroepen tot Dag van Nationale Rouw. Het was daarmee voor het eerst sinds 1962 dat een dergelijk dag in acht werd genomen. Een dag van nationale rouw houdt in dat op alle overheidsgebouwen de vlag halfstok hangt en dat diverse activiteiten en programmeringen worden aangepast of afgelast. Zo was er op 23 juli bijvoorbeeld op de publieke tv- en radiozenders de hele dag geen reclame te zien of hoeren en werden amusements- en quizprogramma's geschrapt. Pretparken hebben ook rekening gehouden met de rouwdag. Tevens waren er de hele dag extra nieuwsuitzendingen. Molenaars werd gevraagd hun molens in de rouwstand te zetten. Verder stond het een ieder vrij om op zijn of haar manier zelf invulling te geven aan de Dag van Nationale Rouw.

Om 16:00 uur, het moment waarop het toestel met de stoffelijk overschotten aankwamen, werd een minuut stilte in acht genomen. Hier is in het land massaal gevolg aan gegeven. Ook het openbaar vervoer stond een minuut lang stil. Aanvankelijk zouden NS treinen hier niet aan meedoen maar uiteindelijk is besloten op dat moment ook alle treinen stil te zetten. Tijdens de minuut stilte lag ook het vliegverkeer op Schiphol stil.

De gezamenlijke kerken in Nederland organiseerden op 23 juli van 19:00 tot 20:00 een uur van bezinning en gebed in de Sint Joriskerk in Amersfoort onder de naam Verbonden in Verdriet. Een liveregistratie hiervan werd door EO, IKON, KRO-NCRV, RKK en ZVK uitgezonden op Nederland 2. De dienst was openbaar toegankelijk maar vanwege de voorziene drukte waren ook buiten grote schermen opgesteld waarvan veel gebruik werd gemaakt.

Identificatie slachtoffers

In de Korporaal Van Oudheusdenkazerne in Hilversum wordt met man en macht gewerkt aan het identificeren van de slachtoffers. Dit doet men op basis van uiterlijke kenmerken, DNA, vingerafdrukken en gebitsgegevens. Hieraan werken circa 200 Nederlandse en 80 internationale forensisch experts mee.

Op 26 juli werd het eerste slachtoffer geïdentificeerd. Over de identiteit van deze persoon zijn geen mededelingen gedaan, behalve dat het een Nederlandse man of vrouw betreft. De familie en de burgemeester van de woonplaats van de persoon zijn op de hoogte gesteld.