Vliegramp Tenerife: oorzaken van de grootste vliegramp ooit

Op 27 maart 1977 vond de grootste ramp in de luchtvaartgeschiedenis plaats. Twee Boeings botsten op Tenerife op elkaar en daarbij kwamen 583 mensen om het leven. De eerste herdenking van de ramp vond pas plaats in 2002.

De ramp op Tenerife

Op 27 maart 1977 kwamen 583 mensen om het leven bij een vliegramp toen een Boeing 747 van KLM tegen een Boeing 747 van Pan-Am tegen elkaar botsten. Het grootste vliegtuigongeluk was een opeenstapeling van zaken. Het Pan-Am vliegtuig dat richting Gran Canaria vloog had 396 vakantiegangers en personeel aan boord. De vlucht was overigens al anderhalf uur later uit Los Angeles vertrokken naar de Canarische Eilanden en had een tussenlanding gemaakt in New York. Daar waren nog eens 103 passagiers ingestapt. De passagiers waren op weg naar een cruise op de Middellandse Zee. Gezagvoerder op de Pan Am-Boeing was Victor Grubbs. Hij kreeg te horen dat hij niet mocht landen in verband in verband met de dreiging van een bomaanslag. Grubs wilde blijven rondcirkelen, maar kreeg daar geen toestemming voor. Hij moest uitwijken naar Tenerife en daar eerst landen.

Bomaanslag

De tussenlanding op Tenerife moest gemaakt worden omdat er een bomaanslag was gepleegd op Las Palmas door de door Antonio Cubillo geleide afscheidingsbeweging. De angst en de dreiging was dat er een tweede bomaanslag zou worden gepleegd.

Het Nederlandse toestel van KLM in Tenerife

Het KLM toestel dat uit Nederland kwam en dat 248 passagiers en bemanningsleden aan boord had, kreeg dezelfde opdracht. De nummer 4805, was een chartervlucht vol met vakantiegangers van touroperator Holland International. Er zaten voornamelijk Nederlanders in het toestel dat die ochtend vanuit Amsterdam was vertrokken op weg naar Las Palmas. Ook dit toestel, de KLM-Boeing De Rijn, moest uitwijken naar Tenerife. Het was daar ongeveer 25 minuten vóór de Pan Am-Boeing aangekomen. Ook om dezelfde reden. Dus ook dat toestel moest uitwijken naar Tenerife vanwege de bomaanslag.

Pan Am-toestel reed te ver door

Rond 15.00 uur was het vliegveld van Las Palmas vrijgegeven. Er waren geen bommen gevonden. De vliegtuigen op Tenerife mochten daardoor de lucht weer in. Het enige probleem was dat de taxibaan werd gebruikt voor al die toestellen die niet door konden vliegen naar Las Palmas. De startbaan moest daardoor ook als taxibaan worden gebruikt. Het Pan Am-toestel kreeg de opdracht om door te taxiën tot een bepaalde afslag. Daarna zou het door mogen gaan vliegen. Het Amerikaanse vliegtuig reed echter te ver door. Terwijl de KLM Boeing bezig was om volle vaart te maken voor de start, kwam opeens het toestel van Pan Am de startbaan op. Omdat het ook nog eens mistig was, zagen de gezagvoerders elkaars toestellen niet. Saillant details is verder dat ook de luchtverkeerleiding niet kon zien wat gebeurde in de mist: de verkeerstoren was niet uitgerust met grondradar voor de banen. Overigens gebeurde er in het Nederlandse toestel ook iets dat het ongeval verklaart. Toen het KLM toestel opsteeg, had het daarvoor nog geen toestemming. Bovendien waren twee berichten (van KLM en van Pan Am) niet goed overgekomen door een techniek waarbij dan heterodyne wordt genoemd. De bemanning van de KLM hoorde alleen een hoge fluittoon en niet wat de Pan Am had gemeld. Boordwerktuigkundige Willem Schreuder van het toestel van de KLM hoorde wel dat de verkeersleiding aan het Pan Am-toestel vroeg zich te melden zodra het de startbaan had verlaten. Schreuder vroeg daarom aan zijn gezagvoerder of het Pan Am-toestel wel van de startbaan was. Dat was weliswaar niet zo, maar de gezagvoerder Veldhuyzen van Zanten gaf te kennen dat dit wel het geval was.

Paniek en een laatste manier om te redden wat er te redden valt

De bemanning van Pan Am zag op een gegeven moment het KLM toestel aan komen stormen. De gezagvoerder probeerde het toestel toen scherp naar links van de startbaan weg te draaien, maar dat mocht niet meer baten. Ook een poging van Veldhuyzen van Zanten om over het Amerikaanse vliegtuig te vliegen door enorme snel op te stijgen, lukte niet. De staart van het vliegtuig maakte door de grote kracht een gat van 22 meter in de startbaan. De neus van het KLM-vliegtuig miste het Pan Am toestel wel, maar de motoren en het landingsgestel boorden zich in het dak van het Amerikaanse vliegtuig en raakte het in de rechterflank. Een deel van de romp van de Pan Am-Boeing werd uit elkaar gescheurd. De KLM-Boeing vloog nog 150 meter door en crashte op de baan. Beide toestellen vlogen in brand. In het KLM-toestel kwamen alle passagiers en de veertien bemanningsleden om. In het Pan Am-toestel waren eerst nog 70 overlevenden, maar 9 van hen overleden later alsnog in het ziekenhuis. Onder hen ook negen van de 16 bemanningsleden. Pan Am-gezagvoerder Victor Grubbs en zijn co-piloot Robert Bragg waren twee van de overlevenden.

RIT ontstaan uit ramp Tenerife

Vanzelfsprekend moesten de mensen in de vliegtuigen geïdentificeerd worden en geborgen. Een team van mensen hield zich daar mee bezig. Uit deze ervaring is later het Rampen Identificatie Team (RIT) ontstaan. Dit team werd later ook bij de Bijlmerramp ingezet.

Nabestaanden uit heel Nederland

Omdat de inzittenden van het vliegtuig over heel Nederland verspreid woonden, was er van een gezamenlijke rouwverwerking geen sprake. Dat was triest, want in het vliegtuig zaten soms hele families, of halve families die in Nederland veel mensen achterlieten.

Stichting Nabestaanden Slachtoffers Tenerife

Omdat de mensen die achterbleven met hun verdriet eigenlijk niets hadden om op terug te vallen en de eerste herdenking pas in 2002 plaatsvond, leek het voor de nabestaanden of de ramp nooit had plaatsgevonden. Terwijl ze wel elke dag met deze rouwverwerking te maken hadden. Om de ramp een plek te geven in de Nederlandse geschiedenis werd de Stichting Nabestaanden Slachtoffers Tenerife opgericht. Eerste taak was om een herdenkingsmonument te creëren. Dit monument kwam er en bestaat uit een 18 meter hoge wenteltrap richting de hemel. Stairway to Heaven, is gemaakt door de kunstenaar Rudi van de Wint. Dit monument staat op Tenerife. Bovendien heeft de stichting als gevolg dat mensen met elkaar in contract zijn getreden en hun verdriet met elkaar hebben kunnen delen.

Ontsnapt aan de ramp: Robina van Lanschot

Robina van Lanschot was de enige die aan de ramp ontsnapte Zij stapte in Amsterdam in en had als bestemming Tenerife. Ze zou echter doorvliegen naar Las Palmas en daar een vlucht naar Tenerife nemen. Door de tussenlanding kon zij het vliegtuig direct verlaten en was ze op de plaats van bestemming. Haar collega en aanstaande schoonzuster Yvonne Wessels kwam echter wel om het leven bij de ramp.

Ramp Malaysia Airlines op 17 juli 2014

Nederland werd op 17 juli 2014 opgeschrikt door een ramp van omvang. Een Boeing 777 van Malaysia Airlines met 280 passagiers en 15 bemanningsleden aan boord, vertrok rond het middaguur naar de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur, maar werd daar naar alle waarschijnlijkheid uit de lucht geschoten boven Oekraine. De vlucht werd uitgevoerd door Malaysia Airlines en KLM, met vluchtnummers respectievelijk MH17 en KL4103. Zeker 154 Nederlanders vonden er de dood. Van 47 passagiers was op 17 juli de nationaliteit nog niet bekend. Daarnaast stierven zeker 27 Australiërs, 23 Maleisiërs, 11 Indonesiërs, 6 Britten, 4 Duitsers, 4 Belgen, 3 Filippijnen en 1 Canadees. De Boeing werd waarschijnlijk neergeschoten met een luchtdoelraket.