Hoe worden putdeksels gemaakt

Die ronden deksels in de weg. We staan er niet bij stil wat het nut van deze deksels is en hoe ze worden gemaakt. Toch rijden we er ieder dag tientallen keren overheen.

Putdeksels

Putdeksels zijn die metalen deksels op gaten in de weg. Werklui kunnen ze optillen om er werkzaamheden onder te verrichten. De deksels worden gemaakt van zwaar gietijzer en ze houden het tientallen jaren vol en kunnen het verkeer dragen. Het bedrijf T-Laurent maakt honderden verschillende putdeksels. Ze bestaan in twee ijzersamenstellingen: modulair gietijzer, verstevigd met magnesium, of grijs gietijzer, wat even sterk is, maar zwaarder. Eerst moet er een mal worden gemaakt. Het ontwerp voor de bovenkant wordt eruit gesneden. Werklui gieten er 300 kilo zand op, vermengd met lijm en een verharder. Voor de onderkant doen ze hetzelfde in een andere mal. Een werkman maakt een geul in het zand om het metaal in te gieten. Hij stopt er een houten blok in om de holte beneden te behouden. Hij haalt het blok weg en checkt met een pijp of de holte er nog is. Na ongeveer een kwartier is het zandmengsel uitgehard. Een machine draait de kisten om en vibreert om de mal uit te schudden. Voor een putdeksel combineren de werklui de boven en onderkant. Aansluitpunten en lijm helpen ze precies aan elkaar te passen. Zo wordt de mal luchtdicht waardoor hij niet lekt. Dan keert een machine de onderste mal, plaatst de bovenste mal eronder, en brengt het paar samen.

De deksel wordt gegoten

De fabriek koopt oud schroot op en recyclet z'n eigen ijzer. Het metaal wordt gesmolten met diverse mineralen. Grafiet voor de kneedbaarheid, silicium voor de sterkte, en magnesium om dit modulaire gietijzer licht maar sterk te maken. Een reuzenmagneet pikt vervolgens gerecycled ijzer en staal op. Die worden verwarmd tot 420°C en gaat dan naar een fornuis. Daar, bij 1500°C, duurt het ongeveer een half uur om metaal te smelten voor 35 putdeksels. Werklui gieten het gesmolten metaal in een vat, en voegen silicium toe. Dit maakt het metaal beter gietbaar. Naast de gietgeul hebben sommige grote mallen ventilatiegaten. Het stollen van het metaal duurt zo'n anderhalf uur. De mallen worden in een container gegooid war ze openbreken. Met een haak wordt de gegoten vorm opgepakt. Dat is een kraag van ongeveer 100 kilo. Ze slaan de overgebleven stukken zand en metaal eraf. Die resten worden weer gebruikt bij een volgende lading ijzer. Putdeksels variëren van formaat afhankelijk van de specificaties. De meeste hebben het formaat van een autowiel. Gemiddeld wegen ze 63 kilo. Eerst wordt de putrand geschuurd en daarna de rand van het putdeksel. Zo past deze naadloos in de putrand. Een machine test vervolgens de sterkte van het deksel door middel van druk. Elke 2,5 vierkante centimeter moet een auto kunnen dragen. De putdeksels en -randen worden geverfd door ze in teer te dopen. Daarmee hebben ze een buitenlaag die tientallen jaren blijft zitten. En dat verwachten we ook wat we rijden er dagelijks overheen.