IJzel en de onaangename verrassing van een gladde weg

Elke winter komt het wel een keer voor en kunnen we van de schoonheid van de ijzel genieten. Het ijzige laagje om de takken is prachtig om te zien, vooral als de zon erop schijnt is het een fotogeniek fenomeen. Het licht glinstert door het ijs en geeft het landschap een sprookjesachtig uiterlijk. Op de weg is ijzel een verraderlijke gladde laag die menig ongeval als resultaat heeft. KNMI en Rijkswaterstaat geven ijzelwaarschuwingen en passen de matrixborden boven de wegen aan. Soms is het raadzaam om je rijstijl aan te passen aan de omstandigheden of om helemaal niet de weg op te gaan. Opvriezen van natte weggedeelten en ijsregens zijn net zo gevaarlijk voor weggebruikers als ijzel.

Een spekgladde weg door ijzel en een sprookjesachtige wereld tegelijk

• Dooi na vorst wordt ijzel
• Warme lucht na vorst
• IJsregen
• IJs en opvriezen
• Gladde weg en gladheidsbestrijding
• GMS - Gladheidmeldsysteem
• Soorten gladheid
• Rijstijl
• Informatienummer
• IJzelramp
• De Firestorm
• IJzelaanval

Dooi na vorst wordt ijzel

De winter heeft vaak tussen een koude en wat warmere periode een verraderlijk verrassing in petto: ijzel. Steevast elke winter levert dat vele ongevallen op met schade en gewonden. Als na een vorstperiode de dooi invalt zien we vaak het verschijnsel ijzel. Hoe ontstaat die ijzel eigenlijk?

Warme lucht na vorst

Als het na een vorstperiode gaat dooien, vormt zich eerst een warme luchtlaag op grotere hoogte. De warme lucht stijgt en drijft als het ware op de koudere laag op het aardoppervlak. Aan de grond kan het dan nog vriezen. Als het dan boven de warme luchtlaag gaat sneeuwen, smelt dat in de warme luchtlaag tot regen. De regen vormt ijzel als het beneden de vrieskoude laag bereikt.

Onderkoelde regen

De regen raakt als het ware onderkoeld. Het bevriest niet echt, want daar heeft het geen tijd voor. De onderkoelde regen bevriest pas als het koude aardoppervlak wordt bereikt. Dan wordt alles bedekt met een laagje ijs. Een weg kan in een paar minuten veranderen in een ijsbaan.

IJsregen

IJsregen is een weersverschijnsel dat lijkt op ijzel. Het ontstaat ook op dezelfde wijze. IJsregen lijkt op hagel maar is van harde doorschijnende bolletjes van één millimeter tot een halve centimeter in doorsnee. Deze ijsbolletjes vriezen meteen op de ondergrond vast.

IJs en opvriezen

De weg kan ook beijsd worden door opvriezen van natte weggedeelten. Dit is geen ijzel, maar net zo glad en gevaarlijk. Je ziet het veel op bruggen en viaducten, omdat die wegdekken omgeven zijn door koude lucht, waardoor het water eerder bevroren raakt.

Gladde weg en gladheidsbestrijding

Sneeuw, ijzel en opgevroren weggedeelten zorgen ‘s winters voor flink wat overlast en glijpartijen in het verkeer. Rijkswaterstaat regelt de gladheidbestrijding van rijkswegen. In Nederland is dat ruim drieduizend kilometer weg. Overige wegen worden door gemeenten en provincies beheerd, in totaal meer dan 130.000 kilometer openbare weg.

Strooiwagen

Bij kans op gladheid gaat de strooiwagen de weg op en wordt er zout gestrooid. Vaak al preventief. Door het zout wordt het vriespunt met een paar graden verlaagd. De weg wordt dan minder snel glad en sneeuw en ijzel ontdooit weer. Deze gladheidbestrijding werkt optimaal als het verkeer het zout heeft ingereden.

GMS - Gladheidmeldsysteem

Er is een landelijk Gladheidmeldsysteem (GMS) dat automatisch waarschuwt bij kans op gladheid. Sensoren in de weg meten de temperatuur van het wegdek en de ondergrond, zodat de kans op gladheid berekend kan worden. Daarnaast zijn er weginspecteurs bij Rijkswaterstaat werkzaam. Rijkswaterstaat werkt wat de gladheidbestrijding betreft samen met provincies en gemeenten. De informatie uit het GMS wordt gebruikt bij het besluit of er gestrooid moet worden.

Soorten gladheid

We kennen gladheid in drie vormen:

1. Het bevriezen van een natte weg;
2. gladheid door neerslag bij lage lucht- en wegdektemperaturen;
3. condensatiegladheid.

Condensatiegladheid

Condensatiegladheid ontstaat als de weg erg koud is en er veel vocht in de lucht zit. Het vocht condenseert op de weg en als die onder het vriespunt zit slaat de condensatie neer als ijskristallen.

Rijstijl

Enkele tips voor het rijden in winterse omstandigheden:

• Rij voorzichtig;
• wissel niet onnodig van rijstrook;
• hou voldoende afstand;
• haal de zoutsrooier niet in;
• houd ruime afstand van de zoutstrooier.

Informatienummer

RWS informeert de weggebruikers via:

• borden boven de weg;
• het gratis Landelijke Informatienummer 0800-8002.

Daarnaast is er informatie te verkrijgen via:

• de website van A naar Beter;
• het KNMI;
• de actuele verkeersinformatie.

IJzelramp

In maart 1987 werd het noorden van het land getroffen door ijzel, met sprookjesachtige plaatjes en grote materiële schade tot gevolg. Hoogspanningsmasten en bomen braken af als luciferhoutjes. Het openbare leven werd ontwricht en de schade aan bossen was enorm.
Over die uitzonderlijk ijzige ijzel is een boek samengesteld.

IJzelboek

• Auteurs en samenstellers: Coen Bekink, Gerard Kral en Ruud van den Heuvel
• Uitgever Profiel
• Jaar van uitgave: 1987
• Soort boek: gebonden
• Pagina's: 112
• Prijs: € 16,00

De Firestorm

Als zand en zout niet meer helpen als gladheidsbestrijding kan Rijkswaterstaat de firestorm inzetten. Sinds 2015 beschikt RWS over twee firestrom-wagens. De firestorm spuit onder hoge druk een calciumchloride-oplossing van zeker 60 graden warm op het wegdek. De vloeistof gaat als een hark door de dikke ijslaag en daarmee wordt de rijbaan weer begaanbaar. De firestorm wordt op snelwegen ingezet.

IJzelaanval

In de eerste week van 2016 krijgt het noorden van Nederland te maken met een ijzelaanval. Het openbare leven boven de lijn Lemmer - Coevorden ligt plat en de straat is een ijsbaan geworden waar volop op geschaatst wordt. Grote delen van de provincies Groningen, Friesland en Drenthe krijgen er op 5, 6 en 7 januari 2016 mee te maken. De laatste keer dat dit op deze schaal gebeurde was op 2 maart 1987, de ijzelaanval die inspireerde tot het boek 'IJzel'. Het deel van het land dat er toen mee te maken kreeg lag oostelijke van de lijn Franker - Wolvega.

1966

Op 8 februari 1966 was het nog erger: een brede zone van Harlingen tot Oosterwolde werd bedekt met ijzel doordat er meer dan 20 mm regen die die als ijzel neerkwam. Alle verkeer kwam plat te liggen en hoogspanningsmasten braken af. Delen van het land zaten dagen zonder stroom en vele bomen braken onder het gewicht van het ijs.

Lees verder

• Zeevonk – Lichten van de zee door luciferase in plankton
• Meteoroïde - Vallende sterren boven de Waddeneilanden
• Waterhoos boven Waddenzee en Noordzee
• Massale stranding kwallen aan de Noordzeekust
• Winter, wanneer begint het – 20, 21 of 22 december