Een fietshelm: geen slecht idee

Nederlanders zijn geboren fietsers. Vanaf onze vroegste jeugd worden we in kinderstoeltjes op fietsen gezet en elke ouder leert zijn/haar kind te balanceren op vier en dan twee wielen. De fiets is omgeven met allerlei regels zoals voor stalling, verlichting en remmen. Maar de fietshelm hoort daar nog steeds niet bij.

Zelfbescherming op andere gebieden

Veel Nederlanders vinden het idee van een fietshelm belachelijk. Maar waarom eigenlijk? Ons hele leven proberen we onszelf te beschermen tegen ongelukken.

Sport

Tijdens het sporten zien we een sterke neiging tot zelfbescherming. Voetballers dragen scheenbeschermers om verkeerd gemikte trappen van de tegenstander te verzachten. Volleyballers dragen kniebescherming om pijn te voorkomen als ze voor de bal moeten duiken. Klimmers zitten vast aan een touw en hebben een persoon onder zich die het vasthoudt, zodat ze niet vallen. Skeelerfanaten dragen pols-, elleboog- en kniebescherming om te voorkomen dat ze botten breken bij een val. Boksers hebben een bit in hun mond zodat ze geen tanden verliezen. IJshockiërs en American footballers dragen zelfs hele harnassen. Er zijn voorbeelden te over binnen de sportwereld van beschermingsmiddelen. Zodra de situatie een beetje gevaarlijk wordt, eisen de officiële spelregels dat sporters bescherming dragen.

Werk

Naast sport zien we ook veel ongeluksbescherming in werksituaties. Op een bouwterrein kun je niet om de beschermingsmaterialen heen en de bouwhelm is nog maar het begin: beveiligde steigers, schoenen met stalen neuzen, speciale kleding, veilige slijptollen, enz. In de zorg kennen we tilmachines om te voorkomen dat verplegers rugklachten krijgen als ze patiënten moeten tillen. Alle openbare gebouwen moeten brandblussers hebben en duidelijk gemarkeerde nooduitgangen. Wie een vliegtuig instapt, krijgt een uitgebreide veiligheidsinstructie van het cabinepersoneel over het zwemvest, luchttoevoer en evacuatie. Kantoormeubelen moeten ergonomisch verantwoord zijn, zodat de werknemer geen rug- of armklachten krijgt. In vrijwel elke werksituatie zien we beschermingsmiddelen die ons beschermen tegen ongelukken en gezondheidsproblemen.

Verzekeringen

Nog meer bewijs van onze beschermingsreflex zien we in verzekeringen. We hebben talloze verzekeringen die ons bij elk onheil financieel helpen: brandverzekering, glasverzekering, WA-verzekering, zorgverzekering, uitvaartverzekering, inboedelverzekring en ga zo maar door. Wie kijkt naar het uitgebreide pakket verzekeringen van de gemiddelde Nederlander, krijgt het idee dat we geobsedeerd zijn met bescherming, zekerheid en veiligheid.

En toch dragen we geen fietshelm. Dagelijks begeven we ons in het verkeer waar we weten dat ook dagelijks ongelukken gebeuren. Auto’s, vrachtwagens en bussen zijn zo gemaakt dat ze een flinke impact kunnen weerstaan zonder dodelijke afloop. In de auto dragen we gordels en op een brommer of motor dragen we een helm, maar op de fiets – waar we meer dan in andere vervoermiddelen blootgesteld zijn – doen we niets aan onze veiligheid. Het is ironisch hoezeer we onszelf beschermen in sport, op het werk en met verzekeringen, maar niet op het moment waarop we met een fiets deelnemen aan het verkeer.

Waarom we geen fietshelm dragen

In veel landen is het dragen van een fietshelm verplicht en kan er eenzelfde boete volgen als voor bromfietsers zonder helm. In Nederland bestaat deze verplichting niet en als gevolg daarvan draagt vrijwel niemand een fietshelm. De redenen zijn dat het er idioot uitziet, dat het oncomfortabel is, dat het overbodig is en dat het onhandig is om constant een fietshelm mee te nemen.

Idioot

Wie een kinderhelm opzet, zal zich waarschijnlijk idioot voelen, maar de helmen voor volwassenen zijn verre van belachelijk. De kleurstelling is normaal en er is keus genoeg. De hoofdreden waarom het idioot voelt, ligt niet in de helm zelf, maar in onze schaamte voor een afwijkend uiterlijk. We willen er niet anders uitzien dan de rest. Niemand draagt een helm, dus het is opvallend als iemand wel een helm draagt. Maar zien fietsers met een helm er nou werkelijk zo idioot uit? Nee, helemaal niet. Als meer en meer mensen een fietshelm dragen, wordt het een normaal onderdeel van het straatbeeld en zie je er juist idioot uit als je er geen draagt.

Verder zijn mensen bang voor hun coupe. Wie de helm afzet, zal wat platter haar hebben, maar dat is eenvoudig te verhelpen met een kam of even de vingers door het haar te halen. We besteden zoveel tijd aan ons uiterlijk dat de dertig seconden om ons haar weer in orde te krijgen, nauwelijks iets uitmaakt.

Oncomfortabel

We zijn al gauw geneigd te denken dat het oncomfortabel is om iets op het hoofd te zetten, maar de fietshelmen die tegenwoordig verkocht worden, zijn helemaal niet ongemakkelijk. Bij warm weer klinkt een helm misschien zweterig, maar de moderne helmen zijn licht en luchtig. Een fietshelm weegt tussen 200 en 300 gram en de bandjes zijn verzacht. In koud weer klinkt een helm misschien koud, maar het is goed mogelijk om een muts of hoofdband onder de helm te dragen. Wie zich laat adviseren, koopt voor een paar tientjes een goed passende helm. De meeste fietshelmen zijn binnenin verstelbaar voor een perfecte pasvorm.

Overbodig

Het dragen van een brommerhelm is verplicht, omdat de snelheid van een brommer gevaarlijk kan zijn. Op de fiets halen we geen halsbrekende snelheden, dus – zo is de conclusie – hebben we geen helm nodig. In eerste instantie lijkt dat inderdaad waar. Een fietser gaat misschien twintig kilometer per uur en wie dan een muur tegenkomt, zal wat flinke schrammen oplopen, maar de kans op een dodelijke afloop is minder dan bij hogere snelheden. Toch zit een ongeluk in een klein hoekje; een ongelukkige val en je hoofd raakt de stoeprand. Daar hoef je helemaal niet hard voor te rijden.

Het dragen van een helm gaat echter niet alleen om het voorkomen van gevaren veroorzaakt door de fietser zelf, maar ook om de gevaren komend van andere weggebruikers. Als fietser is je snelheid misschien niet dodelijk, maar auto’s, bussen en vrachtwagens om je heen gaan flink harder en zijn ook flink groter. Een auto die door rood licht rijdt en jou aanrijdt, maakt een fout, maar met een helm op, overleef je het ongeluk en kun je dat de bestuurder duidelijk maken. Zonder helm heb je – naar de woorden van een leraar op mijn basisschool – gelijk tussen zes plankjes (van de doodskist). De fietshelm biedt een zekere bescherming tegen andermans fouten of onoplettendheid. We kunnen onszelf in de hand houden, maar anderen zijn onvoorspelbaar. Een auto is niet bedoeld om mee te crashen, maar als het toch gebeurt, hebben de makers ervoor gezorgd dat je beschermd bent. Een fiets is niet bedoeld om mee te crashen, maar als het toch gebeurt, is het zeer verstandig om ervoor te zorgen dat je beschermd bent.

Onhandig

Als laatste argument staat nog overeind dat het onhandig is om een fietshelm mee te slepen. Dat is zeker waar, want je laat de helm natuurlijk niet achter bij je fiets. Wie boodschappen gaat doen, wil liever niet die helm meedragen in de winkel. Wie naar het werk gaat, heeft misschien geen plaats voor de helm op de werkplek. Wie de trein neemt, moet de helm meenemen bovenop andere spullen. Een eerste oplossing hiervoor is de helm vastgespen aan een tas of rugzak. Een tweede oplossing ligt niet aan de gebruiker, maar aan de winkel, werkgever of vervoersorganisatie. Momenteel bieden veel supermarkten kluisjes bij de ingang en dat is de ideale plek voor de fietshelm. Natuurlijk moeten er dan wel voldoende kluisjes zijn en ze moeten ook groot genoeg zijn. Werkgevers en vervoerders kunnen een vergelijkbare mogelijkheid bieden.

De fietshelm zal vooral in het begin wat onhandig zijn, maar als hij integreert in onze dagelijkse bezigheden, staan we er niet eens meer bij stil dat het ooit anders was. Denk maar aan de mobiele telefoon. Toen zij opkwamen, moesten mensen manieren vinden om dit apparaat veilig mee te nemen. Uit deze behoefte ontstonden allerlei opbergmogelijkheden zoals aparte vakjes voor telefoons in tassen, grappige staanders voor in huis en houders met een clip voor de broekriem. Voor de fietshelm zal dat niet anders zijn als deze een onderdeel wordt van de dagelijkse realiteit.

Conclusie

Jaarlijks raken duizenden fietsers gewond in ongelukken en aantal van hen overleeft het niet. Een fietshelm is zeker geen wondermiddel, maar het verkleint de kans op hoofdwonden en daarmee de kans op ernstige verwondingen. Nederlanders beschermen zichzelf constant tijdens het sporten, op het werk, met tientallen verzekeringen en ook in het verkeer. Behalve als het op de fiets aankomt. Een fietshelm is niet belachelijk, oncomfortabel, onnodig of onhandig, het is een verstandig middel van zelfbescherming.