Blind of slechtziend: Zich veilig verplaatsen in de winter

De winterperiode brengt heel wat gezellige dagen met zich mee: vakantie vieren met familie en vrienden, warm bij de kachel vertoeven, in de sneeuw spelen en van de frisse lucht genieten zijn slechts enkele voorbeelden. De wintertijd is voor blinden en slechtzienden zeker op het vlak van mobiliteit een verraderlijke en moeilijkere periode dan de zomerperiode. Het is immers snel donker en eventuele mist, sneeuw en ijzel maakt het er niet makkelijker op om zich buiten te begeven. Door de vergrijzing hebben veel ouderen een visuele beperking. Zij zijn minder wendbaar en daarom ontstaan juist in deze periode vaker valpartijen door bijvoorbeeld het lopen op een gladde, ijzige ondergrond. Dankzij enkele tips is een visueel gehandicapte persoon in staat om zich veilig(er) te verplaatsen.

• Blind of slechtziend: Oriëntatie valt grotendeels weg
• Witte stok
• Blindengeleidehond
• Hulp vragen
• Omgeving thuis aanpassen
• Route plannen
• Tijdens het lopen op straat
• Zichtbaar bij het verplaatsen in de winter
• Veilig schoeisel
• Looptempo bij sneeuw en ijs
• Aanpassingen en hulpmiddelen rond de witte stok
• Rollertip
• Stokhandschoen
• Poten van blindengeleidehond
• Tijdens het reizen met het openbaar vervoer

Blind of slechtziend: Oriëntatie valt grotendeels weg

Witte stok

Zelfs de meest geoefende stokloper (gebruiker van een witte stok) of geleidehondgebruiker (gebruiker van een blindengeleidehond) heeft het moeilijk wanneer sneeuw uit de lucht valt of gevallen is, of wanneer het buiten glad is. Een blinde of slechtziende persoon oriënteert zich namelijk doorgaans dankzij visuele en/of tactiele oriëntatiepunten. En natuurlijk gebruikt hij ook wel zijn gehoor- en reukvermogen om zich te verplaatsen. Het visuele en/of tactiele aspect valt echter (grotendeels) weg bij sneeuw, ijs en/of ijzel. Zo oriënteert een slechtziende persoon zich bijvoorbeeld door kleur- of textuurwijzigingen in de stoep, of zoekt hij geleidelijnen op om ergens snel uit te komen.

Blindengeleidehond

Ook voor een blindengeleidehond is dit niet eenvoudig. Een blinde of slechtziende baas kan namelijk wel vragen naar een zebrapad, maar voor de hond is dit evenmin zichtbaar. Bij bekende oversteekplaatsen zal de hond in de meeste gevallen wel ongeveer op dezelfde plaats als de oversteekplaats stoppen, maar toch blijft het moeilijk. Daarnaast verliest de geleidehond bij erg zware sneeuwval ook soms het reukvermogen.

Hulp vragen

Het is zeker niet erg om hulp te vragen wanneer het buiten gevaarlijk is en/of omdat het buiten reeds donker is. Ook ziende personen mogen gerust hulp aanbieden, zodat de blinde of slechtziende persoon zelf bepaalt of hij dit al dan niet wenst. Het is namelijk geen goed idee om ongevraagd actie te ondernemen of hulp op te dringen. Hulp vragen is voor sommige blinde en slechtziende personen een erg grote stap, en vaak ook een stuk in het verwerkingsproces en het aanvaarden van de visuele handicap. Niettemin staat de veiligheid uiteraard steeds voorop.

Omgeving thuis aanpassen

Sneeuw en ijs verwijderen blinden en slechtzienden voor de deur van hun woning. Eventueel vraagt hij hierbij hulp aan een familielid, vriend of buur. Alle trappen en paden rond het huis maakt de blinde of slechtziende persoon ook sneeuwvrij met behulp van (keuken)zout, kattenbakvulling of zand. Bij trappen is het aangewezen om de leuning steevast goed vast te nemen, ook bij verplaatsing.

Route plannen

Wil de slechtziende of blinde persoon alleen op stap, dan is het belangrijk dat hij een plan opstelt van de locatie die hij wenst te bereiken en de reis die hij daarvoor wil maken. Dit doet hij uiteraard ook steeds in een andere periode, maar zeker in de winter is het belangrijk alles goed na te gaan. Uitgevallen treinen of bussen of treinstoringen komen frequenter voor bij sneeuw en ijzig weer. Daarom is het essentieel om voldoende tijd in te plannen en diverse mogelijke routes op te zoeken. Als onderweg namelijk blijkt dat een bepaalde trein is afgeschaft, is het altijd nuttig om voor een andere optie met de bus of tram bijvoorbeeld te kunnen kiezen. Het plannen van de route doet hij ruim op voorhand en daarbij luistert hij ook naar het weerbericht. Indien namelijk blijkt dat de route te moeilijk of gevaarlijk lijkt voor hem, en geen hulp voorhanden is, dan heeft de blinde of slechtziende persoon nog voldoende tijd om de afspraak te annuleren of verplaatsen.

Tijdens het lopen op straat

Op straat wandelen vormt voor de meeste blinden en slechtzienden een ware uitdaging bij sneeuw en ijzel, ook voor de blindengeleidehond. In grote wegen is vaak gestrooid en daar is het relatief "veilig" om te wandelen, maar in kleinere wegen is dit niet altijd het geval. Het loont dan de moeite om een omweg te nemen of indien mogelijk het openbaar vervoer te nemen of hulp te vragen.

Zichtbaar bij het verplaatsen in de winter

Het is reeds snel donker in de winter. Felgekleurde reflecterende kleding of fluojasjes en/of lichtgevende reflectiebanden zijn zeker aanbevolen. Hiermee zien andere verkeersdeelnemers de visueel gehandicapte persoon duidelijk in het donker. Dit is in tal van omstandigheden nuttig namelijk bij het oversteken of bij het wachten op de bus bijvoorbeeld. Slechtziende personen zijn daarnaast mogelijk gebaat bij het gebruik van een zaklamp in het donker.

Veilig schoeisel

Zich veilig verplaatsen in ijs en sneeuw is niet eenvoudig, maar dankzij speciale sneeuwschoenen of schoenen met grip spikes (metalen grips aan de onderkant van de schoen), is het makkelijker om buiten te navigeren en grip te krijgen op de ondergrond.

Looptempo bij sneeuw en ijs

Het is belangrijk om het looptempo aan te passen in winterse omstandigheden. Traag lopen en kleinere stappen maken, voorkomt valpartijen. Daarnaast loopt een visueel gehandicapte persoon het best trager zodat hij met de witte stok hard kan tikken op de grond om zo ijs of sneeuw op te sporen. Plotse hellingen of putten zijn ook beter op te sporen met een traag looptempo.

Aanpassingen en hulpmiddelen rond de witte stok

Rollertip

De witte stok komt sneller ergens vast te zitten bij sneeuwval. Onderaan de witte stok is standaard een metalen gladde tip bevestigd. Deze is bij de meeste witte stokken te verwijderen en vervangen door een rollertip (rolbal). Uit een Amerikaans wetenschappelijk onderzoek uit begin 2016 bleek dat blinden en slechtzienden de rollertip prefereren boven de standaard metalen gladde tip. De reistijd is opmerkelijk genoeg wel vaak hetzelfde bij het gebruik van deze verschillende tips. Maar met een witte stok met een metalen tip tikt de visueel gehandicapte persoon doorgaans drie tot vier keer zo vaak dan wanneer zich een rolbal aan de stok bevindt. Daardoor is het gebruik van een rollertip minder vermoeiend en stresserend voor veel gebruikers van een witte stok.

Stokhandschoen

Het dragen van gewone handschoenen is in combinatie met een blindengeleidehond en zeker met een witte stok niet altijd handig. Zo gaat veel informatie verloren als de hand bedekt is. Een speciale stokhandschoen zorgt er voor dat de visueel beperkte persoon toch goed de signalen van de stok en/of de blindengeleidehond ontvangt. Deze stokhandschoenen zijn bij diverse hulpmiddelenleveranciers en blindennazorgwerken te koop.

Poten van blindengeleidehond

Vlak voor een uitstap is het nuttig om de poten van de hond in te smeren met een beetje vaseline. Wanneer mensen namelijk buiten zout strooien, kan dit erg prikken aan de poten van een hond waardoor soms stukjes van de voetzolen openbarsten. Na een uitstap met een blindengeleidehond is het tot slot belangrijk om de poten van de hond goed te drogen bij aankomst.

Tijdens het reizen met het openbaar vervoer

Reizen is voor iedereen soms wel eens spannend, zeker voor blinden en slechtzienden. Alle informatie die bijvoorbeeld op een bord staat, kunnen zij niet (goed) lezen. Maar enkele leeshulpmiddelen (zoals een loep) of mobiliteitshulpmiddelen (zoals een kompas) bieden reeds een oplossing. Ook diverse apps helpen slechtzienden en blinden hierbij. Zo is het bijvoorbeeld dankzij een smartphone (zoals de iPhone) mogelijk om steeds de exacte locatie te kennen en gewijzigde dienstregelingen te raadplegen. Diverse hulpmiddelen en aanpassingen zijn beschikbaar voor de doelgroep, maar live hulp van ziende personen is eveneens steeds nuttig.

Lees verder

• Blind of slechtziend: Hulpmiddelen bij de mobiliteit
• Witte stok: Herkenningsstok, taststok, steunstok