Waterstof was oorzaak ramp met zeppelin LZ129 Hindenburg

Een zeppelin was een soort luchtschip gebaseerd op het principe van een luchtballon. Wie nu in een vliegtuig stapt zal geen moment terugdenken aan de tijd dat passagiers met grote luchtschepen werden vervoerd. Toch is die periode van groot belang geweest voor de ontwikkeling van de luchtvaart. Zeppelins werden aanvankelijk veelvuldig gebruikt in de Eerste Wereldoorlog en ingezet om bombardementen te plegen. Na de Tweede Wereldoorlog werden ze steeds meer gebruikt als lijndienst voor burgers totdat een fatale ramp plaatsvond met de zeppelin LZ129 Hindenburg. Het gebruik van waterstof bleek daarbij oorzaak en heeft de verdere ontwikkeling van luchtschepen de das omgedaan.

Zeppelin of luchtschip en waterstof en helium

Een zeppelin of luchtschip is een grote langwerpige luchtballon die voorzien is van één of meer motoren en waarmee vracht of personen kunnen worden vervoerd. Om een luchtschip op te laten stijgen wordt de ballon gevuld met een licht gas zoals waterstof of helium.

Waterstof

Waterstof is een gasvormig chemisch element zonder kleur, geur of smaak. Hoewel het in de loop van de eeuwen al door verschillende onderzoekers bereid was werd het in 1766 voor het eerst als nieuw gas herkend door Henry Cavendish.

Helium

Helium is een kleurloos, reukloos en smaakloos gas dat behoort tot de edelgassen. Helium werd in 1868 onafhankelijk van elkaar door de Fransman Pierre Janssen en de Engelsman Norman Lockyer ontdekt. In dat jaar bestudeerden beiden het licht van de zon tijdens een zonsverduistering. Zij zagen met een spectroscoop een emissielijn van het tot dan toe onbekende element helium. De naam helium is afgeleid van het Griekse helios dat zon betekent.

Eigenschappen waterstof en helium

Een belangrijke eigenschap van waterstof en helium is dat beide gassen lichter zijn dan lucht waardoor ze in staat zijn om een luchtschip op te laten stijgen. Maar het grote verschil tussen de gassen is dat waterstof zeer brandbaar is en helium niet.

Zeppelin ontwikkeld door Ferdinand von Zeppelin

De zeppelin is vernoemd naar zijn ontwikkelaar Ferdinand von Zeppelin, een Duitse legerofficier. Het luchtschip is ontstaan als uitwerking van het principe van de luchtballon. Het bestaat uit een grote bestuurbare luchtballon met een metalen geraamte. Onder het skelet bevinden zich een commandogondel en enkele motoren die voorzien zijn van propellers. Voor passagiers was aanvankelijk ofwel plaats in de commandogondel ofwel in een aparte gondel midden onder de romp. Later werden verblijven voor de passagiers ingericht in de romp van het luchtschip.

Gebruik van de zeppelins

Zeppelins werden aanvankelijk vooral ingezet voor militaire doelen in de Eerste Wereldoorlog en later voor het vervoer van goederen en passagiers.

• Honderd: In de Eerste Wereldoorlog zijn er ongeveer honderd gebouwd.
• Bombardementen: Met de zeppelins werden bombardementen uitgevoerd boven Oost-Engeland maar door de snelle ontwikkeling van de luchtafweer werden ze steeds minder gebruikt.
• Lijndienst: Na de Eerste Wereldoorlog werden zeppelins ingezet als lijndienst voor burgers.
• Ontwikkeling: De verdere ontwikkeling van het luchtschip ging daarbij zo snel dat in 1930 een reis van ruim 29 dagen over een lengte van bijna 50.000 kilometer over de hele wereld kon worden gemaakt.
• Boven Europa: Een jaar later maakte een Zeppelin enkele reizen boven Europa.
• Trans-Atlantische lijn: Na een succesvolle tour naar Zuid-Amerika werd besloten om de eerste regelmatige trans-Atlantische luchtlijn te openen.

Bouw van LZ129 Hindenburg

Weer enkele jaren later werd in 1936 een zeer groot luchtschip gebouwd namelijk de zeppelin LZ129 Hindenburg. Dat luchtschip dankt zijn naam aan de Duitse veldmaarschalk Paul von Hindenburg die later rijkspresident werd. De Hindenburg was 245 meter lang. Er waren voor de passagiers zeventig luxe hutten, een lounge, eetzaal en een bar aan boord.

Geen helium door handelsembargo

De bedoeling was dat de Hindenburg om veiligheidsredenen met helium gevuld zou worden in plaats van met het zeer brandbare waterstof. Maar door het handelsembargo tussen de Verenigde Staten en Duitsland (in de vooroorlogse tijd van de Tweede Wereldoorlog) leverde de Verenigde Staten geen helium aan Duitsland.

Met waterstof 337.000 kilometer afgelegd

De bouwers van de Hindenburg besloten daarom het luchtschip toch met waterstof te vullen. De eerste commerciële vlucht van de Hindenburg in 1936 ging naar Amerika dat in bijna 62 uur werd bereikt. Daarna voer het luchtschip nog tien keer naar de Verenigde Staten en zeven keer naar Rio de Janeiro in Brazilië. De Hindenburg legde in totaal 337.000 kilometer af tot aan een fatale ongeluk in 1937.

Waterstof oorzaak van de ramp

De oorzaak van het verongelukken van de LZ129 Hindenburg zat uiteindelijk in het gebruik van waterstof. Op 6 mei 1937 zou de Hindenburg aanleggen in de marineluchthaven Lakehurst. De zeppelin stond onder leiding van kapitein Max Pruss die ruime ervaring had als gezagvoerder van het luchtschip. Lakehurst werd in slecht weer bereikt met ongeveer tien uur vertraging. Vanwege regen, wind en bewolking besloot Pruss boven New York te blijven cirkelen en bleef ook een tijd boven het Empire State Building hangen.

Plotseling brand en explosies

Omdat de duisternis begon te vallen en het weer iets verbeterde besloot Pruss toch te gaan landen. De Hindenburg kwam na het stilzetten van de motoren op ongeveer tweehonderd meter afstand van de afmeermast tot stilstand. Het grondpersoneel probeerde zestig meter lager de uitgeworpen ankerkabels te grijpen maar plotseling ontstond er brand en explodeerde de ene na de andere gascel. Tussen de eerste explosie en de uiteindelijke ineenstorting van het gesmolten geraamte lagen amper 32 seconden.

Ramp betekende einde van zeppelins

De brand zou zijn veroorzaakt door enkele onfortuinlijke manoeuvres bij de landing waardoor een van de zestien grote waterstofzakken openscheurde en een vonk alles in een vuurzee veranderde. Dat zou met heliumvulling niet zijn gebeurd. Tijdens de ramp kwamen 35 mensen om het leven. Slechts enkele passagiers wisten zich te redden.