Herald of Free Enterprise

Twintig jaar geleden, op 6 maart 1987, wordt België opgeschrikt door een scheepsramp even uit de kust bij Zeebrugge. The Harald of Free Enterprise, een veerboot, kapseist enkele minuten nadat het de haven heeft verlaten. De gevolgen waren rampzalig.

6 Maart 1987

Op deze vrijdag voltrekt zich vroeg in de avond een enorme ramp vlak voor de kust van Zeebrugge in België. De roll-on roll-off veerboot, The Herald of Free Enterprise, kapseist enkele minuten nadat het de haven, richting Dover met een snelheid van 18 knopen, heeft verlaten. Omdat het schip terecht komt op een zandbank zijn er minder slachtoffers te betreuren dan wanneer dit op open zee zou zijn gebeurd.

The Harald of Free Enterprise

(The Harald of Free Enterprise betekent ‘Heraut van het vrije ondernemerschap)

Het schip was een type met voor en achter boegdeuren, zodat het mogelijk was allerlei rollende lading aan boord te nemen, zoals vervoersmiddelen en allerlei andere lading wat rollend aan boord gebracht kan worden.

• Het schip woog 800.000 kg
• Is gebouwd op een werf in Bremershaven, van Schichau-Unterweser AG
• Tewaterlating was in februari 1979
• Beschikte over 13.600 tonnage
• Lengte van het schip was bijna 132 meter
• Het schip was ruim 23 meter breed
• Het had een diepgang van 5,72 meter
• Een snelheid van 22 knopen, oftewel bijna 41 km per uur
• Maximaal 1.300 passagiers

Het schip was eigendom van P&O Ferries, welke de rederij in januari 1987 had gekocht van de Townsend Thoresen. Een week na de ramp met de Herald werd de werknaam Townsend Thoresen afgeschaft en de namen van de zuster schepen omgedoopt;

• The Pride of Free Enterprise is nu The Oleander
• The Spirit of Free Enterprise heet nu The Anthi Marina

De zeeramp

The Harald voer oorspronkelijk tussen Dover en Calais, maar werd begin maart overgeplaatst om de plaats van een andere veerboot in Zeebrugge in te nemen.

De avond van de ramp was de eigenlijke kapitein van het schip ziek en werd vervangen. Deze vervangende kapitein maakte de reis vanuit Dover naar Zeebrugge in 4¼ uur, waar vandaan hij om 17.30 uur weer zou vertrekken. Omdat in Zeebrugge maar één laadbrug aanwezig was, terwijl de Harald een schip was met twee dekken, had men ballasttanken laten vollopen. Dit werd gedaan zodat het schip wat dieper in het water zakte, dek E geladen kon worden met personenauto´s, nadat dek G vol was met vrachtwagens (die overigens niet waren vastgezet).

Voordat het schip de haven verliet lag de bootsman, die verantwoordelijk is voor het sluiten van de boegdeuren, zijn roes uit te slapen, en daardoor zijn werk verzaakt. Ook is verzuimd de ballasttanken te laten leeglopen, dingen die ook door de kapitein van het schip niet zijn nagelopen. Hierdoor kwam net buiten de haven, door het opvoeren van de vaarsnelheid, zoveel water binnen dat het schip niets anders kon doen dan kapseizen in het ijskoude zeewater van net aan 3° C. Op het moment van vertrek waren aan boord van het schip:

• 80 bemanningsleden
• ± 460 passagiers
• 81 personenauto´s
• 3 bussen
• 47 vrachtwagens

De reddingsoperatie

Doordat een, nog even tevoren gepasseerd door de Herald, baggerschip in de buurt was toen de ramp zich voltrok, was er snel hulp aanwezig. De snelle aanwezigheid van het baggerschip, mede door het gelukkige feit dat de Herald op de zandbank lag, zijn er minder slachtoffers gevallen dan wanneer op open zee dit ongeluk zich had voldaan. Helaas zijn er 193 mensen verdronken, waarvan 38 bemanningsleden en bijna allemaal met de Britse nationaliteit.

De berging

Onder grote belangstelling van de wereld pers is het schip een maand na de ramp middels drijvende pontons geborgen. Vanaf het begin was bekend dat er vrachtwagens aan boord waren die een giftige lading vervoerde, al was niet bekend wat voor stoffen , de angst voor een milieuramp was aanwezig.
De opening van de Harald werd afgeschermd met netten om te voorkomen dat er nog stoffelijke overschotten naar buiten kwamen drijven. Het millieuschip de “Belgica” borg alle ronddrijvende vaten en voerde iedere dag metingen uit. Op 28 april was het schip geborgen en kon men opgelucht adem halen want uit metingen en diverse onderzoeken bleek dat er geen schade aan het milieu was opgelopen. Na berging van het schip werden er nog 112 lichamen uit de romp van het schip gehaald.

De nasleep

Zoals bij ieder ongeluk of ramp is de mens, en vooral nabestaanden, gebrand om een schuldige te kunnen aanwijzen. De rechtbank vindt die in de kapitein, maar er zijn veel meer fouten gemaakt. De voorschriften voor het sluiten van de boegdeuren zijn niet nageleefd, er is geknoeid met de passagierslijst, het was niet toegestaan giftige stoffen aan boord te nemen, vracht was niet goed gestouwd, het schip is niet stabiel, er was teveel haast bij de crew om uit te varen en uit rapporten van een Belgisch expert wordt de Herald in 1986 al een drijvende doodskist genoemd.

Ook dat bij het ontwerpen van het schip is niet stilgestaan een waarschuwingssysteem aan te brengen, welke meld als er nog deuren opstaan die dicht zouden moeten zijn.

Paul McCartney organiseert de band “Ferry Aid”, welke de singel “Let it be” opneemt. Het nummer komt in Brittanië op nummer 1 en scoort ook goed in de Beneluxlanden. De opbrengst van dit nummer kwam ten goede aan de overlevenden en de nabestaanden van de ramp.

De herdenking

Het feestcomité van Zeebrugge (doet zijn naam niet geheel eer aan) organiseert op zondag 4 maart 2007 een herdenkingsbijeenkomst in de Sint-Donaaskerk in het dorp. Een dienst zal de herdenking inleiden, waarna een korte plechtigheid en een kransneerlegging volgt bij het monument in de rozentuin bij de kerk. Niet alleen nabestaanden, maar ook veel hulpverleners waren hierbij aanwezig.