Roll-on-roll-offschepen

Een roll-on-roll-offschip (ook wel roroschip genoemd) is een schip met een laadklep, zodat er via deze klep lading aan en van boord gereden kan worden. Deze manier van vervoer scheelt enorm in de laad- en lostijd vergeleken met hijsen. De lading kan zelfrijdende lading zijn, of aan boord gereden worden. De bouwvorm van het schip heeft wel enkele keerzijden. Het vraagt om uiterste discipline tijdens het laden met betrekking tot de veiligheid en het manoeuvreren in een haven vereist ware stuurmanskunst.

Het Roll On Roll off principe: snel wisselen van lading

Omdat laden en lossen met kranen veel tijd in beslag neemt en dus ook veel kosten met zich meebrengt, is er een manier bedacht om dit te versnellen. In plaats van vracht te lossen en aan boord te hijsen, gewoon het vervoermiddel mét lading aan boord plaatsen. Dit kan met allerlei rollend materieel. Auto’s, vrachtwagentrailers, maar ook groter rollend materieel als treinstellen. Aan de achterkant er op, aan de voorkant er weer af. Of andersom als de omstandigheden daarom vragen.

Het ontstaan van een roll on roll offschip

Het laad- en losprobleem werd als eerste onderkend bij de krijgsmacht. In de Tweede Wereldoorlog moest er veel materieel vervoerd worden en dit moest snel gebeuren. Toen werd het principe van rollend materiaal aan en van boord rijden bedacht. Er konden op deze manier bijvoorbeeld op een snelle manier tanks van het ene front naar het andere verplaatst worden. Na de oorlog heeft de koopvaardij dit idee overgenomen en verder ontwikkeld.

Constructie van het schip met dekken en compartimenten

De meeste koopvaardijschepen hebben ruimen waar de lading in vervoerd wordt. Een roroschip is verdeeld in horizontale compartimenten, dekken genaamd. Een schip kan meerdere dekken hebben, die allemaal te bereiken zijn via dezelfde klep. De klep is eigenlijk een oprijbaan of helling. Soms is er sprake van een vast dek met daarboven een dek wat verstelbaar is wat betreft hoogte. Zo kan lading met verschillende hoogte in één keer meegenomen worden. Een roroschip heeft een grote klep aan de achterkant. Vaak ook aan de voorkant en soms aan de zijkant.

Diverse typen roroschepen

Voordelen roroschepen

Roroschepen hebben een aantal voordelen die concurrerend zijn ten opzichte van andere schepen.

• Kostenbesparing. Door de gunstige scheepsvorm onder water, heeft het schip minder weerstand van het water en kan een gunstigere snelheid bereikt worden. Met als gevolg minder brandstofverbruik.
• Flexibiliteit. Het schip kan direct ingezet worden voor een andere manier van vervoer als de markt hier om vraagt.
• Eigen faciliteiten. Een roroschip heeft weinig havenfaciliteiten nodig. Een kade om af te meren en om de lading in en uit te rijden is al voldoende.

Variant met het roro-principe: veerschip

Er bestaan verschillende varianten op het roro-concept. Zo zijn eigenlijk alle grotere veerschepen roroschepen. Ze laden en lossen immers auto’s via een laadklep-constructie en parkeren deze op een laad dek. Toch worden deze schepen vaak veerschepen of ferry’s genoemd. Naast capaciteit voor auto’s, beschikken ze ook over passagiers accommodatie. De schepen zijn aan de voor-en achterkant voorzien van laadkleppen zodat de auto’s zonder te keren of achteruitrijden, op en af het schip kunnen rijden.

Variant met het roro-principe: autoschip

Een autoschip is een speciale versie van het roll-on-roll-offschip. Ze zijn ontworpen om grote aantallen auto’s te kunnen vervoeren. De schepen hebben een vierkante vorm en zijn erg hoog. Dit is zo gedaan om zoveel mogelijk auto’s tegelijk te kunnen vervoeren. Binnen in het schip liggen diverse dekken boven elkaar. Ook deze schepen zijn ingericht met laad- en loskleppen of meren af in havens met deze faciliteiten. Dit type schip vaart eigenlijk veel voor de grote autofabrikanten.

Veiligheid

De constructie van een roroschip is dusdanig, dat de dekken over de volle lengte en breedte van het schip doorlopen. Ook komt de lading van het schip relatief hoog te staan. Dit is natuurlijk gedaan om het schip snel kunnen laden en lossen en om meer vracht te kunnen laden. Dit kan echter wel een gevaar met zich meebrengen. Het zwaartekrachtpunt komt hoog te liggen waardoor de stabiliteit kan afnemen. In het ergste geval kan een schip kapseizen, zoals is gebeurd met bijvoorbeeld de Herald of Free Enterprise in 1987. Een goed gebruik van de procedures kan onheil voorkomen. Ook zijn er, mede door diverse ongelukken, meer en strengere eisen opgesteld voor dit soort schepen.

Eisen en voorzorgsmaatregelen tijdens het vervoer

Naar aanleiding van diverse ongelukken met roroschepen zijn er aanvullende eisen en aanbevelingen opgesteld voor dit type schip.

• Compartimentering. Verdelen van de dekken in compartimenten. Op deze manier wordt voorkomen dat er in geval water op het dek, dit allemaal aan één kant komt te staan, met kapseizen van het schip tot gevolg.
• Vastzetten lading. Alle te vervoeren materialen moeten worden vastgesjord. Dit moet gebeuren vóór vertrek van het schip uit de haven en dient om verschuiven van de lading te voorkomen.
• Ballasttanks. Deze tanks dienen om de stabiliteit en manoeuvreerbaarheid van het schip te verbeteren door ze vol, of juist leeg te pompen met zeewater.
• Camerabewaking. Centraal toezicht hebben op alle dekken en bij laadkleppen en boegdeuren kan meehelpen om tijdig in te grijpen als dit nodig is.
• Communicatie. Zoals altijd en overal is communicatie een zeer belangrijke factor. Met name die tussen de leidinggevenden op de laaddekken en de brug.

Windvanger

Door de hoge opbouw en de vierkante doosvorm is het schip een enorme windvanger. Daarom is het varen door kanalen of het passeren van een brug of sluis, gebonden aan bepaalde windcondities. Zo is er in Rotterdam, bij de Calandbrug, een windscherm gebouwd om de schepen zoveel mogelijk uit de wind te houden. In Terneuzen, waar de schepen de sluis moeten passeren om naar Gent te kunnen varen, mogen ze dit alleen doen als het niet hard waait. Anders moet er gewacht worden tot de wind afneemt.