Sleepboot: specialist in slepen, berging en offshore

Sleepboten zijn er in verschillende soorten en afmetingen. Er zijn zeeslepers, kustsleepboten, havensleepboten en ook nog binnenvaartsleepboten. Nederland heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in de zeesleepvaart. Die rol is grotendeels verdwenen en overgegaan in andere activiteiten op zee. Uit de zeesleepvaart zijn diverse andere specialismen voortgekomen, zoals berging en offshore activiteiten voor de oliewinningsindustrie op zee. Ook zijn de sleepboten aangepast voor hun nieuwe taken.

• Sleepboot: een specialist met bijzondere eigenschappen
• Verschillende typen sleepboten
• Binnenvaartsleper krijgt andere rol
• Uitstervend ras: zeesleper-bergingsschip
• Verschuiving van slepen naar berging
• Offshore activiteiten bij boorplatforms
• Ontwikkelingen voortstuwing
• Ontwikkelingen slepen
• Berging van een schip

Sleepboot: een specialist met bijzondere eigenschappen

Een sleepboot is een specialist. Relatief klein, maar met een aantal eigenschappen die nodig zijn om veel grotere schepen of objecten over grote afstanden te verplaatsen. Elke sleepboot beschikt over een groot motorvermogen. Ook zijn ze vaak uitgerust met speciale schroeven. Die zorgen voor een betere manoeuvreerbaarheid en extra trekkracht. Verder is elke sleper natuurlijk uitgerust met diverse soorten sleeplijnen. De sleeplijn wordt aan het te verslepen object bevestigd en aan boord van de sleepboot zelf op de beting (een verstevigde trekpaal) of sleephaak. De sleephaak is een voorziening die in geval van nood vanuit de brug kan worden geopend, zodat ongelukken kunnen worden voorkomen.

Verschillende typen sleepboten

• Zeesleepboot. Grote en krachtige schepen die grote objecten als droogdokken, kranen en boorplatforms over hele grote afstanden verslepen.
• Kustsleepboot. Dit type sleepboot is minder uitgerust dan de zeesleper, maar moet wel zeewaardig zijn om in het altijd lastige kustgebied te opereren. Wordt ingezet voor korte sleepreizen langs de kust en korte oversteken. Kan ook assisteren bij sleepwerk in een haven of op een kanaal.
• Havensleepboot. Dit zijn de kleinere sleepboten die de grote zeeschepen helpen met manoeuvreren en afmeren in de havens. De belangrijkste eigenschap waarover dit type sleper moet beschikken is een uitmuntende manoeuvreerbaarheid.

Binnenvaartsleper krijgt andere rol

De binnenvaartsleepboot komt minder voor. Eigenlijk een soort havensleper die schepen op de rivieren assisteert. Maar langzamerhand vervangen door de oudere sleepboten aan te passen tot multifunctionele sleep/duwboten. Op hun beurt zijn deze weer grotendeels vervangen door moderne en krachtige duwboten. Soms worden binnenvaartslepers ook nog wel ’s winters ingezet als ijsbrekers op de kanalen en het IJsselmeer.

Uitstervend ras: zeesleper-bergingsschip

Een bergingsschip is eigenlijk een (zee)sleepboot. Als een zeesleper geen werk had, werd het op een strategische plaats gestationeerd als stationsschip. Als er toch een sleepreis kwam ging het schip daarheen. Deze tactische locaties waren altijd in de buurt waar een incident te verwachten was. Zeker tijdens het stormseizoen kwam er vroeg of laat wel een schip in nood, zodat de sleper zijn diensten kon inzetten om schip en bemanning te redden. De schepen waren daarom vaak met extra faciliteiten uitgerust als pompen, brandbestrijdingsmiddelen en verdere technische uitrusting om een schip in nood te helpen. De zeewaardigheid van de koopvaardijschepen is verbeterd, evenals de opleiding en training van de bemanningen. Dit heeft er toe geleid dat er minder ongelukken gebeuren en er dus steeds minder werk voor dit type schip is.

Verschuiving van slepen naar berging

De grote sleepbedrijven hebben tijdig de bakens verzet. In het verlengde van hun activiteiten lag de ontwikkeling tot bergingsspecialisten. In eerste instantie had men alleen de sleepboten tot hun beschikking. Later werd dit uitgebreid met specialistische bergingsschepen, kranen, bokken en pontons. Ook had een bedrijf duikers, of huurde men die in om te helpen een schip te lichten of te repareren.

Offshore activiteiten bij boorplatforms

Aan het einde van de 20e eeuw kwam er behoefte aan een type schip, wat het slepen kon combineren met andere werkzaamheden ten behoeve van de offshore oliewinning op zee. Als de grote boorplatforms eenmaal op zee op hun locatie gestationeerd waren, moesten er vaartuigen zijn die de bevoorrading voor hun rekening namen. Ook werd ankerbehandeling van de booreilanden een specialisme wat de voormalige sleepbedrijven gingen doen.

Ontwikkelingen voortstuwing

Eén van de zaken die uitermate belangrijk werd bij het veranderen van de taken van de zeesleper, was de precieze positionering op zee. Dit geldt met name bij de boorplatformen. Voortstuwingsmethoden werden aangepast en gecombineerd met geavanceerde positioneringssystemen.

Een veel gebruikt systeem is nu bijvoorbeeld het Voith-Schneider systeem. Dit is eigenlijk een schroef en een roer in één. Met verstelbare schroefbladen in plaats van vaste. Zowel de stuwkracht (schroef) als de richting (roer) worden gecombineerd uitgevoerd. Het systeem kan op iedere gewenste positie onder het schip worden gemonteerd. De slepers die met dit systeem zijn uitgerust, zijn dus uitermate wendbaar en kunnen goed in de juiste positie blijven liggen.

Ontwikkelingen slepen

Er is een nieuw type sleepboot ontwikkeld waarbij de sleeplijn is vastgemaakt aan een ring die rond de stuurhut kan draaien. Dit nieuwe type sleepboot draagt de toepasselijke naam “carrousel sleepboot”. Deze boot heeft dus niet een speciaal voortstuwingssysteem nodig. De manoeuvreereigenschappen van deze sleper zijn bijzonder goed. De sleepboot komt natuurlijk erg goed tot z’n recht tijdens manoeuvres in havens.

Berging van een schip

Het bergen van een schip gebeurt over het algemeen als de bemanning de controle over het schip kwijt is, het schip verlaten heeft of als het schip gestrand is op de kust of op een zandbank. Soms is de kapitein of een gedeelte van de bemanning nog aan boord, maar kan het niet zonder assistentie van de sleper of bergingsschip. Als de berger assistentie gaat verlenen zal er door de eigenaar van het schip een vergoeding of bergingsloon betaald moeten worden. Omdat hier enorme bedragen mee gemoeid zijn, wil de berger graag vooraf een contract afspreken. De eigenaar wil natuurlijk eerst zien hoe de berging afloopt. Vaak wordt er daarom overeenstemming bereikt op basis van “no cure no pay”. Lukt de berging niet, dan ontvangt de berger geen vergoeding.