Mijnenveger: de stofzuiger van de zee

Een mijn is een wapen dat ontploft bij een aanraking of bij nadering van een vaar- of voertuig. Mijnen kunnen worden onderverdeeld in land- en zeemijnen. Om een gebied van zeemijnen vrij te maken en te houden, worden speciale schepen zoals de mijnenveger en mijnenjager ingezet. Zeemijnen kunnen gedurende tientallen jaren werkzaam blijven, waardoor oude zeemijnen uit de Tweede Wereldoorlog ook tegenwoordig nog explosief kunnen zijn. De afdeling mijnendienst van de marine die de zeemijnen opspoort en vernietigt, heeft dus werk in oorlogs- én vredestijd. Vissersschepen helpen de marine soms een handje.

• Werking van een zeemijn
• Waar worden zeemijnen geplaatst?
• Contactmijnen
• Invloedmijnen
• Opsporen van zeemijnen: werk voor mijnenvegers en mijnenjagers
• Mijnenvegers en mijnenjagers niet van staal
• Opruimen van gevonden zeemijnen
• Samenwerking marine en vissersschepen bij het opruimen van een explosief
• Veegmethoden
• Camera

Werking van een zeemijn

Een zeemijn is een mijn die bestaat uit een metalen omhulsel met een explosieve lading. Er is een ontstekingsmechanisme dat gekoppeld is aan een sensor. De sensor is op zijn beurt weer verbonden met de explosieven. De sensor reageert meestal op een trilling of het magnetisme van een schip. Als er een schip of een onderzeeboot de mijn nadert, kan de sensor het ontstekingsmechanisme activeren, waardoor de mijn tot ontploffing komt.

Waar worden zeemijnen geplaatst?

Op belangrijke routes met veel scheepvaart en dus aanvoer van materialen en mensen, worden zeemijnen gelegd als er een oorlog of conflict is. Zeemijnen kunnen geplaatst worden op de bodem van de zee zelf, of hoger, richting het wateroppervlak. Ze worden op hun plaats gehouden door ze te verankeren op de zeebodem met een groot blok beton. De mijn is door een kabel of ketting verbonden met het blok op de zeebodem.

Contactmijnen

Dit type zeemijn is verankerd aan de zeebodem en uitgerust met antennes of stekels. Ze bevinden zich op een dusdanige diepte onder het zeeoppervlak, dat ze schepen met een behoorlijke diepgang kunnen treffen. Dit zijn bij uitstek de grotere schepen die veel vervoeren. Als een schip in contact komt met de uitstekels van de mijn, zal de mijn exploderen.

Invloedmijnen

Hier bestaan verschillende soorten van en ook diverse combinaties.

• Mijn met magnetische invloed. Een schip is van staal en heeft daarom een magnetische aantrekkingskracht. Om te voorkomen dat mijnenvegers en mijnenjagers zelf een prooi worden van een magnetische mijn, worden ze regelmatig gedemagnetiseerd.
• Akoestische zeemijnen. Dit type mijn zal exploderen als een schip langsvaart door de trillingen van de schroef en de motoren.
• Drukmijn. Dit type zeemijn reageert op een drukverschil in het water. Een varend schip creëert zo’n drukverschil, en hierdoor kan de zeemijn ontploffen.

Opsporen van zeemijnen: werk voor mijnenvegers en mijnenjagers

De mijnendienst van de marine is verantwoordelijk voor het mijnenvrij houden van een zeegebied van een land. Hiervoor beschikt de mijnendienst over mijnenvegers en mijnenjagers. Beide typen schepen hebben hetzelfde doel, namelijk het opruimen van de zeemijnen. Een mijnenveger is een schip dat zeemijnen opspoort door een gebied te vegen en een mijnenjager spoort zeemijnen op met behulp van een sonar.

Mijnenvegers en mijnenjagers niet van staal

Verreweg de meeste schepen op zee zijn stalen schepen. Om te voorkomen dat schepen die zeemijnen opsporen en vernietigen zelf in aanraking komen met een zeemijn, zijn ze van niet-magnetische materialen gemaakt. Vaak is dit hout, maar ook aluminium en polyester worden hiervoor gebruikt. Er bestaan verschillende typen mijnenbestrijdingsvaartuigen, afhankelijk waar het schip opereert. Er zijn schepen voor de oceaan, kust en voor zeer ondiep vaarwater.

Opruimen van gevonden zeemijnen

Als er een zeemijn gevonden wordt, wordt deze onschadelijk gemaakt door ze op te blazen met behulp van een springlading. De springlading wordt geplaatst door duikers. Ook kan dit gedaan worden door een onderwaterrobot waardoor het risico voor de mensen geminimaliseerd wordt.

Samenwerking marine en vissersschepen bij het opruimen van een explosief

Mijnen worden niet alleen tijdens een oorlog gevonden en opgeruimd. Nederland bijvoorbeeld beschikt over een grote vissersvloot. Vissersschepen zitten hele dagen met hun netten op of vlak boven de zeebodem, waardoor de kans dat men een mijn in hun netten vindt, realistisch is. Met alle gevolgen van dien! Er is dan ook sprake van een samenwerking tussen vissers en marine. Bij het vinden van een mijn of bom wordt de marine hiervan op de hoogte gebracht. De marine stuurt een mijnenveger die het explosief onschadelijk maakt.

Veegmethoden

Omdat er verschillende soorten zeemijnen zijn, zijn er ook verschillende veegmethoden.

• Verankerde zeemijnen. Om deze van de zeebodem los te krijgen moet de ankerkabel doorgesneden worden. Dit gebeurt door achter de mijnenveger een speciale staaldraad te slepen die voorzien is van een soort klauw met een snijmechanisme. De zeemijn komt op deze manier los van de zeebodem en zal naar de oppervlakte drijven. Vervolgens kan de mijn onschadelijk worden gemaakt.
• Magnetische mijnen. Een andere gebruikte methode is het door een mijnenveger simuleren van een verstoring in het magnetisch veld. Door deze methode kunnen magnetische mijnen opgeruimd worden.
• Akoestische mijnen. Om akoestische zeemijnen te vinden en op te ruimen zendt men geluidsgolven van een bepaalde frequentie uit. Dit gebeurd met sonarapparatuur

Camera

Ook wordt er gebruik van camerabeelden gemaakt. Als men een mijn gevonden denkt te hebben kan een onderwatervaartuig dat uitgerust is met een camera, naar het gevonden voorwerp gedirigeerd worden. Als uit de beelden blijkt dat het gevonden voorwerp inderdaad een zeemijn is, dan kan er een springlading worden aangebracht om de mijn op te ruimen. De camera wordt ook voor andere doeleinden ingezet zoals wrakkenopsporing op zoeken van losgeslagen, of overboordgeslagen voorwerpen in de zee.