De dieselgate: Volkswagen en de sjoemelsoftware

Sinds de bekentenis die Volkswagen-ingenieurs begin oktober 2015 aflegden is het concern in de ban van de 'dieselgate'. De bal kwam aan het rollen toen in september 2015 een non-profit organisatie uitstootwaarden van Volkswagens in praktijktesten ging vastleggen, om die te vergelijken met de officiële waarden die door instanties op de testbank waren vastgelegd. Deze liepen zo sterk uiteen dat men aan de bel trok, er bleek sprake van fraude en de dieselgate was een feit. Maar daarmee is de kous niet af, want in november 2015 is de dieselgate opgevolgd door de CO2-gate, waarin fraude bleek te zijn gepleegd met benzinemodellen. Wat is de dieselgate en hoe kwam Volkswagen zo in de problemen? Hoe zit het met claims voor Volkswagen en wat houdt de CO2-gate in?

De dieselgate

De dieselgate is een schandaal waarbij Volkswagen werd betrapt op fraude met de uitstoot van hun dieselauto's. In de auto's werd software ingebouwd die de omstandigheden kon herkennen van een testsituatie op de rollerbank. De auto schakelde in zo'n situatie een speciale zuinige modus in waarmee hij minder ging verbruiken. Zo kon een auto die teveel uitstootte toch voldoen aan de vereisten van de wet. Op deze wijze werkte Volkswagen naar eigen zeggen ongeveer 11 miljoen voertuigen op onrechtmatige wijze door de diesel-emissietesten heen. De fraude is vastgesteld door het Amerikaanse instituut 'Environmental Protection Agency' (EPA). De software, zo werd in 2016 bekend, is geleverd door Bosch en is vermoedelijk ook door veel andere autobedrijven geïnstalleerd. Bosch beweert dat de software puur en alleen is ontworpen voor testdoeleinden.

Uitstoot van wat?

Het is normaal gesproken stof voor technici en liefhebbers, maar in de dieselgate is het zinnig om de uitstoot van schadelijke stoffen van wat dichterbij te bekijken. Voor de testen zijn de stoffen uiteen te splitsen in twee categorieën, de stoffen waar de dieselgate om draait zijn schuingedrukt.

Broeikasgassen zoals:

• koolstofdioxide (CO2)
• methaan (CH4)
• distikstofmonoxide (N2O, ook bekend als lachgas)

Voor mens en milieu schadelijke emissies zoals:

• stikstofoxides (NOx)
• koolmonoxide (CO)
• koolwaterstoffen (HC)
• fijnstof (PM10)

In de dieselgate gaat het dus vooral om stikstofoxides (NOx) en in mindere mate om koolstofdioxide (CO2). Bij de dieselmotoren zijn in reële praktijktesten NOx-waarden aangetroffen die wel zes tot tien keer de wettelijke maxima overschreden. Stikstofoxiden veroorzaken smog en stimuleren de vorming van ozon, beide zijn schadelijk voor de gezondheid.

Het verschil tussen de V.S. en Europa

Dat nu juist in de Verenigde Staten de dieselgate aan het rollen kwam heeft vermoedelijk te maken met het feit dat men in de Verenigde Staten nauwelijks gebruikmaakt van diesels. Logischerwijs komt het verschil in uitstoot tussen benzinemotoren en dieselmotoren daarom gemakkelijker aan het licht. Dat zit zo, diesels stoten relatief veel stikstofoxides (NOx) uit, terwijl benzinemotoren vooral hoog scoren op de uitstoot van koolstofdioxide (CO2). In de Verenigde Staten is men daarom erg aangeslagen over de hoge NOx-waarden, terwijl niet wordt gesproken over de CO2-waarden die benzineauto's er uitstoten.

Betrokken modellen
Volgens Volkswagen gaat het om diesels van het type Euro 5 TDI, officieel genaamd EA189, een type motor die vanaf 2009 werd ingebouwd. Tot de frauduleuze versies dieselmotoren behoren tenminste de 1,6L en 2,0L diesels. Volgens het Environmental Protection Agency (EPA), heeft Volkswagen ook gesjoemeld met de 3.0TDI motoren. Zij hebben in testsituaties een uitstoot gemeten die negen keer hoger was dan toegestaan. Begin november meldde het EPA een officieel onderzoek te starten naar deze 3 liter dieselmotor.

Onder de 11 miljoen al eerder door Volkswagen aangemerkte auto's vallen zo'n 5 miljoen personenauto's, waaronder de volledige productie van de Golf VI, Passat VII en Tiguan I. Van de bedrijfswagenmodellen zijn zo'n 1,8 miljoen exemplaren verdacht, waaronder voornamelijk Caddy's en Transporters. De andere gewraakte dieselmodellen zitten bij dochterondernemingen Audi, Seat en Skoda. Daaronder vallen types als de Audi A3, A4, A6 en Q5 en de Skoda Octavia en Superb. De verkoop van alle van fraude verdachte dieselauto's werd voorlopig opgeschort.

Volkswagen top: koppen rollen

Op 22 september 2015 spreekt Volkswagen topman (van de VS) Michael Horn op een persconferentie de excuses van Volkswagen uit voor de fraude. Later, op 8 oktober dat jaar zou hij dat nogmaals doen voor het Amerikaanse Congres, waar hij met zijn toespraak veel scepsis oogstte. Op 23 september van 2015 trekt CEO van Volkswagen AG Martin Winterkorn zijn conclusies en stapt op. Matthias Muller, topman bij dochterbedrijf Porsche volgt hem daar op. In maart 2016 dient ook Michael Horn, topman van de Amerikaanse divisie van Volkswagen zijn ontslag in. Zijn werkzaamheden worden voorlopig waargenomen door Hinrich J. Woebcken, de tweede man in de divisie.

Claims

Al snel na het uitkomen van de dieselgate verdrongen - voornamelijk Amerikaanse - overheidsinstanties en particulieren zich om hun claims bij Volkswagen uit te spreken.

De overheid

Het eerder genoemde Amerikaanse milieu-instituut EPA schatte begin oktober 2015 in dat boetes voor VW op kunnen lopen tot zo'n 18,5 miljard dollar. De maximale boete is namelijk 37.500 dollar voor elke auto die uitgerust is met sjoemelsoftware. Ook hangt VW en zijn bestuurders strafrechtelijke vervolging boven het hoofd, die het bedrijf af kan kopen via een schikking. Begin oktober 2015 waren er al 40 steden en staten die een claim hadden ingediend.

Particulieren

Begin november 2015 werd bekend dat particuliere Amerikaanse VW-bezitters een tegemoetkoming kunnen krijgen van 1000 dollar, waarvan de helft vrij te besteden is. In dezelfde maand doken ook berichten op dat Europese Volkswagenbezitters niet worden gecompenseerd. Later in 2016 werd middels het gerechtshof in de Verenigde Staten groen licht gegeven voor een schikking van 14,7 miljard dollar. Van dit bedrag is 10 miljard dollar bedoeld voor compensatie van consumenten en het van de weg halen van auto's van het concern die zijn uitgerust met sjoemelsoftware.

Beleggers

Ook beleggers voelden zich door Volkswagen misleid. De beurskoers kelderde na het uitkomen van de dieselgate en daarvoor wil men worden gecompenseerd, zo liet de Nederlandse beleggersvereniging VEB aan het bedrijf weten. Volkswagen toonde zich ongevoelig voor de claims van beleggers. Daarom besloten begin september 2015 de onder 'consumentenclaim' verenigde beleggers een collectieve claim tegen het bedrijf in te dienen.

Kredietverlaging
Begin november is bekend geworden dat kredietbeoordelaar Fitch de kredietwaardigheid van Volkswagen heeft verlaagd van A naar BBB+. De verlaging kan ertoe leiden dat Volkswagen meer rente moet betaling op toekomstige leningen.

Gevolgen Volkswagen: de terugroepactie

De terugroepactie die Volkswagen organiseert voor hun dieselauto's is omvangrijk. In november 2015 kwam het bedrijf met een oplossing voor de 1.6L dieselmotoren. Zij hoopte ook snel met een oplossing te komen voor 1.2L dieselmotoren. Het autobedrijf verwacht dat de terugroepactie voor sjoemeldiesels nog heel 2016 zal duren.

Verenigde Staten: auto's krijgen nieuwe katalysatoren

Volkswagen maakt in januari 2016 bekend dat nieuwe katalysators zullen worden geïnstalleerd in 430 000 Amerikaanse sjoemeldiesels. Hiermee wil het bedrijf zorgen dat de auto's alsnog door de emissietest komen. Het zal zo zijn dat autobezitters kunnen kiezen tussen hun auto laten aanpassen, of hem door het bedrijf terug laten kopen. De compensatie komt met de gratis reparaties uit rond de 1700 dollar per klant. Verwacht wordt dat de rekening voor reparaties in alleen Amerika al zal oplopen tot 1 miljard dollar. In het land rijden zo'n 580 000 Volkswagendiesels rond.

In Europa: grootschalige terugroepacties

Gedurende de eerste maanden van 2016 werden ook andere autofabrikanten, als Renault onderwerp van onderzoek. Op Europees niveau heeft Volkswagen aangegeven 8,5 miljoen auto's terug te roepen, bijna een derde van de diesels die tussen 2009 en augustus 2015 verkocht zijn. Aan terugroepacties doen naast Volkswagen ook Audi, Porsche, Mercedes en Opel mee. In buurland Nederland zullen zo'n 160.000 diesels van Volkswagen groep worden teruggeroepen. Het gaat om auto's van Volkswagen en Audi.

Ook gesjoemeld met CO2-waarden

Ondertussen doemde in datzelfde november voor Volkswagen nog een probleem op, de CO2-gate. Volgens bronnen zou het gaan om zo'n 800 000 auto's wereldwijd. Het gaat daarbij zowel om diesel aangedreven auto's als auto's met benzinemotoren. Modellen waarop dit nieuws betrekking had waren Volkswagen's, Seat's, Audi's en Skoda's met 1.4 liter, 1.6 liter en 2.0 liter motoren, die vanaf 2012 zijn gebouwd. Ook de 1.4 liter benzinemotor van bijvoorbeeld de Volkswagen Polo gaf verkeerde uitslagen weer. Het zou hierbij gaan om 98.000 auto's. Volkswagen heeft bevestigd dat de opgegeven uitstootwaarden te rooskleurig waren voorgesteld en heeft onderwijl zo'n 3 miljard dollar extra gereserveerd om claims het hoofd te bieden.