Elektrische auto's: toch niet zo milieuvriendelijk?

Elektrische auto’s zijn al een aantal jaren een ‘hot topic’ omdat ze het imago hebben milieuvriendelijk te zijn. Maar is dat wel zo? Vergeleken met benzine- of dieselauto’s stoten ze minder CO2 uit maar dat geldt alleen als ze een lang leven hebben en als de elektriciteit die ze verbruiken gedeeltelijk op een ecologisch verantwoorde manier wordt geproduceerd. Bovendien is het ontginnen van de grondstoffen waarmee de batterijen en motoren worden gemaakt schadelijk voor het milieu. De grondstoffen zijn daarbij niet onuitputtelijk.

• Elektrische auto's en milieu
• De hele levenscyclus
• Productie
• Actieve fase
• Bestemming na gebruik
• Besluit

Elektrische auto's en milieu

Elektrische auto’s zijn de laatste jaren almaar populairder geworden. Het gebruik ervan wordt door de overheid sterk aangemoedigd, autoproducenten zetten in op elektrische varianten van bestaande modellen of op volledig nieuwe modellen. Klanten zijn geïnteresseerd in het kopen van een elektrische wagen omdat benzine te duur is geworden en omdat zo’n auto een ‘groen’ imago heeft. In 2019 bedroeg de verkoop van volledig elektrische auto's in Nederland 9% van de totale verkoop van nieuwe auto’s. Hoogstwaarschijnlijk zal dit aandeel in de toekomst blijven toenemen. Maar is de elektrische wagen echt zo milieuvriendelijk? Verschillende argumenten tonen aan dat elektrische wagens (nog) niet de oplossing zijn voor een schoner milieu.

De hele levenscyclus

Waarom beslissen mensen om een elektrische auto aan te kopen? De meest voor de hand liggende reden is de besparing op brandstof en dus op geld. Een tweede belangrijke reden is het feit dat zo’n auto beter is voor het milieu, hij stoot namelijk geen CO2 uit. Men stelt zich echter meestal niet de vraag hoe de auto werd geproduceerd en men weet niet wat ermee gebeurt als men hem van de hand doet omdat hij is opgebruikt. Om een volledig beeld te krijgen van de voor- en nadelen van een elektrische wagen moet men het hele plaatje bekijken: productie, gebruik, bestemming na gebruik. De volledige levenscyclus dus.

Productie

Elektrische auto’s hebben geen verbrandingsmotor maar werken op een elektrische motor en een batterij. Om deze elektrische motoren en batterijen te produceren zijn zeldzame grondstoffen als neodymium en lithium nodig. Het ontginnen van deze metalen is zeer milieuverontreinigend. Vooral de stof lithium heeft een nadelige impact op het milieu. Een deel van het geproduceerde lithium wereldwijd wordt ontgonnen in de ‘Lithium driehoek’, een gebied met verschillende zoutvlaktes in Argentinië, Bolivia en Chili. De ontginning van lithium in deze zoutvlaktes is echter slecht voor het milieu, er wordt heel veel water verbruikt - wat al heel schaars is in dat gebied - en het is luchtverontreinigend omdat er toxische stoffen vrijkomen. Boeren in de omgeving hebben al problemen om gewassen te kweken en hun veestapel te onderhouden omwille van tekort aan water. Voor één ton lithium wordt namelijk bijna twee miljoen liter water verbruikt.

Dit nadelige milieuaspect gaat in de toekomst zeker verbeteren. Anno 2020 is men al bezig met lithiumbatterijen te recyclen en die positieve evolutie zal zich ongetwijfeld verderzetten. De zoektocht naar andere en betere accutechnieken staat ook niet stil. Het is zeer waarschijnlijk dat er in de toekomst alternatieven zullen ontwikkeld worden voor de minder gunstige lithiumbatterij.

Een ander probleem van elektrische wagens is het feit dat de batterij veel weegt en de wagens dus zwaarder maakt. Autoproducenten proberen dit probleem te compenseren door voor andere delen lichtere materialen te gebruiken zoals aluminium en koolstofvezel composieten. Jammer genoeg is er heel veel energie nodig om deze materialen te produceren en dat maakt de ecologische voetafdruk van de elektrische wagen dus weer groter. Volgens een studie van april 2019 van de Duitse professor fysica, Christoph Buchal, geeft de productie van een elektrische batterij voor een Tesla Model 3 al een CO2-uitstoot van 11 tot 15 ton. Voor een benzinewagen daarentegen is de productie goed voor een CO2-uitstoot van slechts 7 tot 10 ton vooraleer hij in de showroom terecht komt. Vergeleken met een conventionele auto met een verbrandingsmotor, heeft men dus voor de productie van een elektrische auto een aanzienlijk grotere hoeveelheid energie nodig vooraleer hij nog maar zijn eerste kilometer heeft gereden.

Actieve fase

Kan dit nadeel (grote hoeveelheid energie voor de productie) goedgemaakt worden door het energievriendelijke aspect tijdens het actieve gebruik van de elektrische auto? Alles hangt af van hoe de stroom geproduceerd wordt.

Als de elektriciteit die nodig is als energiebron, voortkomt uit hernieuwbare energiebronnen, dan is de CO2 uitstoot inderdaad zero. Volgens Eurostat werd in het jaar 2016 in de EU 7,6% van de hernieuwbare energie gebruikt voor vervoer. De doelstelling van de EU voor 2020 is 10%. Men kan bijgevolg anno 2020 zeker niet beweren dat elektrische auto's een zero-uitstoot hebben. De elektrische auto zelf stoot dus geen uitlaatgassen uit maar de elektriciteitsnetten die de auto bevoorraden doen dat helaas wel.
Als je een elektrische auto koopt en die oplaadt met stroom uit een gasgestookte elektriciteitscentrale, dan ligt de CO2-uitstoot dicht in de buurt van de uitstoot van een dieselwagen. Nog erger is het wanneer de stroom uit een steenkoolcentrale komt, wat bijvoorbeeld in een land als Polen gebeurt. In dat geval is de CO2-uitstoot van een elektrische wagen de helft hoger dan die van een dieselauto.

Bestemming na gebruik

Wat gebeurt er met de batterij en de elektrische motor als de auto is opgebruikt? Kunnen die dan gerecycleerd worden? Dat kan inderdaad maar de CO2 uitstoot bij de recyclage van elektrische auto’s is 400 kg hoger dan bij de recyclage van conventionele auto’s. Dat lijkt niet zoveel meer maar het is wel het dubbele van de hoeveelheid CO2 voor de recyclage van een auto met een benzinemotor. Ook de materialen van koolstofvezel composieten moeten gerecycleerd worden maar dat is een complex proces dat veel energie vraagt. Daarbij komt nog dat gerecycleerd koolstofvezel niet meer zo sterk is en dus niet meer geschikt voor nieuwe auto’s.

Besluit

Gezien over de hele levenscyclus is de CO2 uitstoot van een elektrische auto dus niet zoveel kleiner dan vaak wordt gezegd. De productie en de recyclage kosten veel meer energie dan bij een wagen op brandstof. Het zijn vervuilende processen die een nadelige impact hebben op het milieu.

Voorstanders van de elektrische wagen beweren dat het grootste voordeel ligt in het feit dat hij geen uitlaatgassen uitstoot en dat zo'n wagen bijgevolg ideaal zou zijn voor gebruik in de stad. In steden is de lucht al sterk vervuild en met een elektrische wagen wordt de totale CO2-uitstoot in de stad toch kleiner en de stad wordt leefbaarder. Uiteraard kan men zich altijd de vraag stellen of een auto überhaupt nodig is in de stad. Openbaar vervoer en de fiets zijn mogelijke alternatieven en nog milieuvriendelijker.

Ondertussen staat de ontwikkeling van nieuwe technologieën niet stil en is men voortdurend op zoek naar middelen om de energie-efficiency van elektrische wagens te verbeteren. De productie zal steeds meer gebeuren op basis van duurzame energie en de ontwikkelingen op dit vlak evolueren zeer snel. Vooraleer je beslist om een elektrische auto aan te kopen uit ecologische overwegingen, is het nuttig om de milieuaspecten te vergelijken met die van de klassieke voertuigen.