De Koninklijke Nederlandse Luchtmacht

Het Nederlandse luchtruim wordt door de Koninklijke Nederlandse Luchtmacht beschermd. Sinds de oprichting in 1913 zijn er heel wat veranderingen geweest in ons luchtruim en de verdediging daarvan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is vooral gebleken wat het belang is van een goede bescherming vanuit de lucht. Nog steeds is de luchtmacht overal ter wereld nodig voor de bescherming van niet alleen ons eigen luchtruim, maar ook voor de bescherming van andere luchtruimen en ter ondersteuning in de strijd om vrede en veiligheid.

Inhoudsopgave

• Geschiedenis van de Koninklijke Luchtmacht
• Taken van de Luchtmacht
• Vliegbasis
• Vliegtuigen en helikopters

Geschiedenis van de Koninklijke Luchtmacht

De geschiedenis van de Nederlandse Luchtmacht begint in 1913. Toen had Nederland beschikking over één vliegtuig en heette toen niet de Luchtmacht, maar de militaire luchtvaartafdeling.

Eerste Wereldoorlog

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Nederland neutraal, dit betekende dat Nederland een vrij land was en niet meedeed aan de oorlog. Hierdoor kwamen piloten die waren beschoten naar Nederland toe met hun vliegtuigen om te ontsnappen aan de vijand. Al deze vliegtuigen werden door de Nederlanders ingenomen en overgedragen aan de luchtvaartafdeling. Na 1918 werden deze vliegtuigen weer teruggegeven aan hun eigenaren of overgekocht als de vliegtuigen nog in goede staat waren. Aan het begin van de oorlog werden alleen officieren opgeleid om te mogen vliegen. Tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog mocht iedereen opgeleid worden tot gevechtspiloot.

Tussen de oorlogen

Vlak na het einde van de Eerste Wereldoorlog besloot de regering om geen geld meer te stoppen in de luchtvaartafdeling en werd deze afdeling zelfs zo goed als stopgezet. Pas toen de spanningen in Europa in 1930 toenamen werd ook de Nederlandse regering zich bewust van het feit dat Nederland geen luchtmacht had. In 1938 werd er dan ook hard gewerkt om alsnog de luchtvaartafdeling nieuw leven in te blazen. Maar heel Europa was zich aan het bewapenen en er waren lange wachtlijsten voor wapens en vliegtuigen. De naam veranderde in 1938 ook. De luchtvaartafdeling werd de luchtvaartbrigade en in 1939 kreeg hij weer een andere naam, namelijk het wapen der militaire luchtvaart.

Deze wapen van militaire luchtvaart bestond uit de volgende drie onderdelen:

• 1e en 2e Luchtvaartregiment
• De Luchtvaartbrigade
• Commando Luchtverdediging

Door de bezuinigingen van de regering vlak na de Eerste Wereldoorlog had Nederland eind 1939 maar 121 vliegtuigen die het Nederlandse luchtruim konden verdedigen en het leger konden ondersteunen als Duitsland besloot om Nederland deze keer wel in te nemen en Nederland niet neutraal zou blijven.

Tweede Wereldoorlog

In de eerste vijf dagen van de Tweede Wereldoorlog werd bijna het gehele wapen der militaire luchtvaart door de Duitse Luftwaffe verwoest. 95% van de piloten en andere vliegers kwamen in de maand mei al om het leven voordat Nederland capituleerde. Van de 121 vliegtuigen werden 94 vliegtuigen door de Luftwaffe verwoest en dertien vliegtuigen werden door andere oorzaken uit de weg geruimd. Na de overgave werden de vliegtuigen die over waren verbrand door de Duitsers of door hen in gebruik genomen. Maar Nederland had de Duitse Luftwaffe wel schade aangericht. In de paar dagen dat Nederland tegen Duitsland vocht heeft het wapen der militaire luchtvaart ruim vijfhonderd Duitse vliegtuigen neergehaald. Een aantal Nederlandse piloten kon ontsnappen naar Engeland en werd daar onder verdeeld bij de Britse RAF.

In het gebied van Nederlands Indië had Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog de Militaire Luchtvaart van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger. Tot de Japanse bezetting in 1941 bleven de Nederlanders daar in hun vliegtuigen doorvechten. Na de bezetting vocht de militaire luchtvaart van het Koninkrijk Nederlands Indisch leger vanuit Australië tegen Japan.

Vanaf 1950

In 1953 werd de Luchtmacht een autonoom (zelfstandig) krijgsonderdeel en kreeg het de titel koninklijk. Vanaf dat moment was het dus de Koninklijke Luchtmacht en werd het commando luchtverdediging opgericht. Tijdens de Koude Oorlog hielp de Koninklijke Luchtmacht mee aan de verdediging boven West-Europa. Tot de val van de Berlijnse muur verbleef de Koninklijke Luchtmacht in het luchtruim ter verdediging. Na de val van de Berlijnse muur is de Koninklijke Luchtmacht vooral bezig met vredesmissies en humanitaire operaties. Maar ook tijdens de Eerste Golfoorlog in de jaren 90 en tijdens de Balkan Oorlog, in 1995, was de Koninklijke Luchtmacht aanwezig. Sinds de aanslagen op de Twin Towers in New York (Amerika) is Nederland ook betrokken bij de strijd tegen terrorisme. Menig straaljager van de Koninklijke Luchtmacht werd ingezet boven Afghanistan, Libië en Irak.

Taken van de Luchtmacht

De Koninklijke Luchtmacht wordt wereldwijd ingezet. Zij ondersteunen bij onrust op internationaal niveau en bij rampen. In Nederland zorgen ze voor de veiligheid van ons luchtruim.

Operaties in het buitenland

De Koninklijke Luchtmacht wordt bij buitenlandse operaties vooral ingezet voor de veiligheid en transport in het luchtruim. Dit door middel van zowel vliegtuigen als helikopters. Dit doet Nederland gezamenlijk met de overige landen van de NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie) aan de hand van de afspraken in het internationaal recht.

Noodhulp

Bij rampen en oorlogsgeweld word de Koninklijke Luchtmacht ingezet om slachtoffers te helpen en bij te staan.

Luchtmacht in Nederland

In Nederland is de Koninklijke Luchtmacht belast met de taak Nederland veilig te houden met de volgende onderdelen:

• Gevechtsvliegtuigen staan altijd klaar op de militaire vliegvelden voor het beschermen van het luchtruim.
• Patrouillevliegtuigen voeren kustwachttaken uit.
• De militaire luchtverkeersleiding helpen mee aan een veilig, ordelijk en vlot verloop van het vliegverkeer.
• Transporthelikopters blussen grote branden of vervoeren mensen en materieel bij nood.
• Gevechtshelikopters ondersteunen opsporingsacties van politie of Openbaar Ministerie.

De ruimte

Ook buiten de aarde is de Koninklijke Luchtmacht actief. De Nederlandse Defensie heeft verschillende eigen satellieten om de aarde heen. Hierdoor kan veel meer communicatie buiten de communicatiebedrijven om gaan. Plus de dreiging van raketten komt steeds vaker vanuit de ruimte. Hierdoor moet de Koninklijke Luchtmacht steeds meer inzetten om de ruimte in beeld te krijgen om Nederland te kunnen verdedigen.

Vliegbasis

Verspreid over Nederland zijn er verschillende militaire vliegvelden waar de verschillende vliegtuigen en helikopters staan opgesteld. Maar ook buiten Nederland heeft de Koninklijke Luchtmacht basissen waar de Koninklijke Luchtmacht gestationeerd is.

Vliegbasissen in Nederland

Nederland heeft op verschillende locaties basissen voor de Koninklijke Luchtmacht. Sommige basissen hebben alleen de gevechtsvliegtuigen staan en andere zijn puur administratief of zijn van de luchtverkeersleiding. Op andere basissen worden opleidingen gegeven of staan de helikopters gestationeerd. Dit zijn de basissen die de luchtmacht in Nederland heeft.

• Hoofdkwartier luchtmacht (Leiding van Operaties en Luchtmachtorganisaties)
• Air Operations Control Station Nieuw Milligen (gevechts- en verkeersleidingscentrum)
• Centrum voor Mens en Luchtvaart (kenniscentrum)
• Groep Luchtmacht Reserve (deze groep is verdeeld over alle onderdelen)
• Vliegbasis Eindhoven (transportvliegtuigen)
• Vliegbasis Gilze-Rijen (Defensie helikopter commando)
• Vliegbasis Leeuwarden (F-16)
• Vliegbasis Volkel (F-16)
• Vliegbasis Woensdrecht (opleiding, logistiek en meteorologie)

Luchtmachtdagen
Twee keer in de drie jaar worden de landelijke Luchtmachtdagen georganiseerd. Hier worden verschillende demonstraties door de Koninklijke Luchtmacht gehouden en zijn de vliegtuigen en helikopters te bewonderen. De locatie van deze Luchtmachtdagen varieert per keer. Er zijn drie militaire vliegvelden die om en om de organisatie krijgen. Deze vliegvelden zijn:

• Vliegbasis Leeuwarden
• Vliegbasis Volkel
• Vliegbasis Gilze-Rijen

Op 10 en 11 juni 2016 waren op de vliegbasis van Leeuwarden de Nationale Luchtmachtdagen. Op deze twee dagen mogen bezoekers de vliegbasis bezoeken om daar kennis te maken met de Koninklijke Luchtmacht. Ook worden er luchtshows gegeven door de ervaren piloten van de F-16's, maar ook van de JSF (Joint Strike Fighter) en de helikopters. Niet alleen de Nederlandse luchtmacht is er aanwezig maar ook buitenlandse luchtmachtdivisies zijn aanwezig om hun kunsten te laten zien. In 2018 gingen de luchtmachtdagen, wegens gebrek aan capaciteit van de piloten, niet door. In 2019 waren de luchtmachtdagen er wel weer en in Vonkel. Dit gebeurde op 14 en 15 juni. Voor 2021 is de vliegbasis van Gilze Rijen de locatie voor de luchtmachtdagen.

Ongeluk
De discussie of er wel luchtshows met vliegtuigen gehouden moet worden laaide weer op doordat er op 9 juni 2016 in het Friese Britsum een Zwitsers F-5 vliegtuig, tijdens een oefening voor de Luchtmachtdagen, neerstortte in een sloot. De piloot kon door zijn schietstoel ontsnappen aan de crash en kwam in een kas terecht. Toch gaan de Luchtmachtdagen in Leeuwarden in 2016 gewoon door. Volgens de burgemeester van Leeuwarden is de veiligheid voor de bezoekers en de omwonenden van de vliegbasis wel gegarandeerd.

Vliegtuigen en helikopters

Sinds 1913 zijn de vliegtuigen die de Koninklijke Luchtmacht tot zijn beschikking heeft enorm aangepast. Maar vooral de aanpassing naar de straaljagers (vlak na de Tweede Wereldoorlog) was pas echt van belang voor de Koninklijke Luchtmacht.

F-16
In 1979 kreeg de Koninklijke luchtmacht de F-16 gevechtsvliegtuig in bezit. Tot 1992 heeft de Koninklijke Luchtmacht 213 F-16 vliegtuigen. De levensduur van deze vliegtuigen zou voor twintig jaar zijn. Daarom dat in 1998 deze F-16 vliegtuigen een update kregen. Hierdoor werd de levensduur met nog eens twintig jaar verlengd. Maar de F-16 vliegtuigen kunnen zo langzamerhand niet meer op tegen de gevechtsvliegtuigen van andere landen en moeten dan ook vervangen gaan worden. De vervanging, de JSF, staat in 2016 al klaar en zal in 2019 echt in gebruik genomen gaan worden

F-35

In 2013 kocht Nederland twee F-35 vliegtuigen. Deze staan beter bekend als de JSF (Joint Strike Fighter). In 2019 zullen de overige acht gekochte JSF-vliegtuigen vanuit Amerika naar Nederland komen. Deze vliegtuigen zijn sneller en behendiger dan de F-16 vliegtuigen zijn en daardoor beter in staat om vijandelijke doelen te bereiken zonder dat ze opgemerkt worden en ze zijn sneller dan de F-16 vliegtuigen.

Apache

In 1995 werd door de Koninklijke Luchtmacht de Apache-helikopter in gebruik genomen. Twaalf Apache-helikopters werden in eerste instantie geleased van het Amerikaanse leger. Pas in 1998 kreeg de Koninklijke Luchtmacht zijn eigen Apache-helikopters tot zijn beschikking. In mei 2002 kreeg de Koninklijke Luchtmacht zijn dertigste en laatste Apache-helikopter. Nederland is het enige land dat tijdens luchtshows met de Apache-helikopters vliegt. Hiervoor zijn deze helikopters met oranje accenten bespoten. Deze gevechtshelikopters zijn vooral aangekocht om tanks en andere gepantserde gronddoelen vanuit de lucht te bestoken, maar ook escorteren ze met de Apache-helikopter konvooien en bewaken en beschermen ze met deze helikopter de grondtroepen en de transporthelikopters.

Chinook
De Chinook-helikopter is een transporthelikopter met een tandem rotor. Door de grote van deze helikopter is hij perfect voor het vervoer van troepen en goederen door de lucht. De gehele wereld ziet deze Chinook-helikopter als het werkpaard onder de helikopters. In begin 1993 nam de Koninklijke Luchtmacht zeven Chinook-helikopters over dan de Canadezen. In december 1993 waren het zelfs in totaal dertien Chinooks die de Koninklijke Luchtmacht er van Canada bij kreeg. Tussen 1995 en 1996 werden de zeven oude Chinooks aangepast een naar Nederland gezonden. De zes nieuwe Canadese Chinooks kwamen in 1998. In september 2013 zijn er zes nieuwe Chinooks in Nederland aangekomen. Twee hiervan zijn als vervanging van de Chinooks die zijn verloren en de overige zes zijn als aanvulling op de Chinooks die Nederland al heeft. In september 2015 heeft minister Hennis-Plasschaerd bekendgemaakt dat de elf oude Chinooks vervangen gaan worden door veertien nieuwe Chinooks. Hierdoor heeft de Koninklijke Luchtmacht de beschikking over twintig Chinook-helikopters.