Rail Baltica - per spoor van West- naar Oost-Europa

Het realiseren van de Europese Rail Baltica spoorlijn door Litouwen zal de integratie van het land in de Europese Unie verder bespoedigen. Litouwen heeft een lang gekoesterde ambitie ten aanzien van een moderne spoorverbinding met de andere Baltische staten en met West-Europa. Deze ambitie wordt stap voor stap steeds meer realiteit. Tussen 2013 en 2015 moeten deze verbindingen een feit zijn met het voltooien van de Rail Baltica. Deze moet de Baltische staten verbinden met Polen en daarmee met de rest van het spoorwegnetwerk van de Europese Unie. Rail Baltica wordt onderdeel van de Europese Corridor I, die loopt van Helsinki naar Tallinn en Riga, en via Kaunas in Litouwen, naar Warschau. Het gaat hierbij niet alleen om de bouw van een nieuwe spoorlijn, maar het behelst tevens het opwaarderen en doorontwikkelen van bestaande lijnen in de Baltische staten en Polen. Rail Baltica moet ook de mobiliteit bevorderen en gunstige voorwaarden scheppen voor vrachtvervoer en toerisme.

Integratie binnen een gemeenschappelijk systeem

Het spoorwegnet in Litouwen bestaat al bijna 150 jaar. Toch heeft het land alleen maar goede verbindingen met haar oostelijke buren. Er is geen sprake van regelmatig reizigersvervoer per spoor naar Polen, Letland of Estland terwijl de verbinding met West-Europa gehinderd wordt door rails met een afwijkende spoorbreedte. In het westen is de belangrijkste standaard spoorbreedte 1.435mm, terwijl dit in het oosten 1.520mm is. Om vanuit de Baltische staten naar het westen te reizen moet van rollend materieel worden gewisseld, wat grote ongemakken en tijdsverlies voor passagiers en overslag van goederen met zich meebrengt.

Rail Baltica werd in het voorjaar van 2004 geratificeerd door het Europees Parlement en de Europese Raad als prioritair project van het trans-Europese spoorwegnet, samen met 29 andere projecten in de vervoerssector. Het besluit maakt het voor Litouwen en de andere Baltische staten mogelijk om gebruik te maken van steun uit EU-fondsen. De uitvoering van het project vraagt in Litouwen om een investering van 800 miljoen euro, terwijl met het gehele project een bedrag van 3,93 miljard euro is gemoeid. De eerste fase loopt tot 2013, waarbij wordt gestart met het upgraden van de Poolse lijn van Warschau naar de grens met Litouwen, gevolgd door de aanleg van een HSL-verbinding met Kaunas en de opwaardering van de grensoverschrijdende delen van het traject.

De eerste fase in Litouwen

De eerste stappen naar de implementatie van Rail Baltica in Litouwen werden in 1998 gezet met het opstellen van de voorbereidende documenten. In het najaar van 1999 bereikte de regering een akkoord over een speciaal plan voor de aanleg van een Europese spoorlijn van de Poolse grens naar Kaunas.

In het voorjaar van 2006 ondertekenden op initiatief van Litouwen de Poolse, Litouwse, Letse, Estse en Finse ministers van vervoer de gezamenlijke resolutie "over de implementatie van het TEN-T Prioriteit Project nr. 27 Rail Baltica" in Brussel. De resolutie sprak de noodzaak uit om dit project prioriteit te geven binnen de nationale strategieën voor vervoer, met name bij de inrichting van grensposten, de coördinatie van gemeenschappelijke activiteiten en de uitwisseling van informatie met de Europees coördinator en de Europese Commissie.

Tender in Litouwen

Aan het eind van 2007 begonnen de Litouwse spoorwegen, verantwoordelijk voor de implementatie van het project, met de aanbesteding voor het ontwerp van het deel van de lijn van de Poolse grens tot aan de stad Marijampole. De voorbereidingen van deze aanbesteding zorgden nog voor grote problemen. Honderden grondeigenaren moesten worden opgespoord waarna de grond na bodemonderzoek moest worden aangekocht. Dit proces alleen kon gemakkelijk een jaar in beslag nemen, voornamelijk in verband de nodige procedures ten aanzien van de overdracht van particulier land.

Litouwen moet daarbij dezelfde procedures volgen als in andere EU-landen: grond wordt aan de staat overgedragen in het algemeen belang. De eigenaren worden betaald op basis van een overeenkomst tussen de overheid en de grondeigenaar, in overeenstemming met de wet. De prijs wordt vastgesteld door onafhankelijke taxateurs.

Verwacht wordt dat de bouwwerkzaamheden aan de lijn van de Poolse grens tot Marijampolė tot 2013 zullen duren en dat de kosten 600 tot 900 miljoen litas zullen bedragen. Het is de bedoeling dat de eerste fase zal worden gefinancierd uit de Trans-Europese TEN-T-Fonds en de begroting van de staat. Het traject zal worden ingericht voor treinen met een snelheid tot 250 kilometer per uur.

Een regio met een groeiende economieën

De extreme stijging van de olieprijs en het toenemende autoverkeer in de Baltische staten heeft grote gevolgen gehad. Kilometers lange files van vrachtwagens staan in de rij aan de buitengrenzen van de Europese Unie. Het vrachtvervoer wordt opgehouden en de enorme bedragen die worden gestoken in de ontwikkeling en verbetering van de wegeninfrastructuur zijn niet voldoende om die situatie te verbeteren. Ongevallen, gezondheids-en milieurisico's als gevolg van luchtvervuiling, beschadigd wegdek en andere problemen op de snelweg “Via Baltica”, die Litouwen verbindt met West-Europese landen, dwingen om op zoek te gaan naar effectieve maatregelen om een evenwicht tussen weg-en spoorvervoer te vinden. Dit wordt op internationaal niveau erkend. De Rail Baltica zal nuttig blijken voor heel Europa, want het zal de rol van het spoorwegnet in het vracht-en personenvervoer versterken.

Een project van nationaal Litouws belang

Rail Baltica is een belangrijk politiek, sociaal en economisch project voor Litouwen. Het project moet de historische doelstelling bevorderen om een einde te maken aan het infrastructurele isolement van de Baltische staten en de samenhang en samenwerking bevorderen tussen de partner landen in het project.

Het is lastig de waarde van het project in termen van geld alleen uit te drukken. Een spoorlijn bestaat niet alleen uit rails waar treinen op rijden. Het trekt onvermijdelijk ondernemingen en investeringen aan. Er zullen wegen, logistieke centra en moderne passagiers-en vrachtvervoer terminals nodig zijn. Er wordt gehoopt dat dit nieuwe kansen zal bieden voor particuliere bedrijven en omwonenden: nieuwe arbeidsplaatsen, en het juiste klimaat voor de vestiging van kleine en middelgrote ondernemingen.

Na voltooiing van het Rail Baltica-project kunnen sneltreinen van Tallinn naar Warschau rijden met 120 kilometer per uur. Deze moderne Europese spoorlijn, de eerste hogesnelheidslijn van het land, zal leiden tot een betere aansluiting van de hele Baltische regio met West-Europa en op die wijze de economische ontwikkeling en verdere integratie van Litouwen in de Europese Unie stimuleren.