Wrakken in de Waddenzee

In de Waddenzee liggen diverse scheepswrakken die een bron van plezier en kennis vormen voor duikers en archeologen. Stormen bedreigen de wrakken en de restanten van schepen dreigen uiteen te vallen. Daarmee gaat een stuk geschiedenis verloren. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed koestert de maritieme geschiedenis en heeft de wrakken opgenomen in een programma Maritiem Erfgoed.

Storm en wrakken in de Waddenzee

Waardevolle scheepswrakken in de Waddenzee worden bedreigd door stormachtig gewoel in het water. Duikende archeologen doen onderzoek naar de scheepsresten en ontdekken dat de wrakken uiteen dreigen te vallen. In de Waddenzee liggen honderden wrakken uit de zeventiende en achttiende eeuw. De scheepsresten verdwijnen onder het zand en komen af en toe weer boven het zand uit, omdat de boden van de Waddenzee altijd in beweging is. In de twintigste eeuw werden weer veel schepen zichtbaar voor de duikers. Soms worden stromingen verlegd door natuurlijke omstandigheden of door menselijk ingrijpen. De aanleg van de Afsluitdijk heeft een krachtige stroming teweeg gebracht die anders loopt dan voordien. Daardoor woelden er weer wrakken bloot.

Historische waarde

In de Waddenzee liggen schitterende wrakken met historische waarde. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed heeft een programma Maritiem Erfgoed. Binnen dat programma kwam er een duikonderzoek om de wrakken in kaart te brengen. Ongeveer twaalf wrakken staan nu op de lijst van vondsten met grote waarde. Het gaat om schepen uit de Gouden Eeuw, bewapende handelsschepen, die duikers, archeologen en scheepsdeskundigen laten watertanden. Er liggen meer wrakken in de Waddenzee dan de twaalf die nu geregistreerd staan. De kennis daarover wordt gehaald uit historische meldingen. Soms zakte het wrak niet naar de bodem maar dreef het naar de Friese kust. Daar waren genoeg liefhebbers om het scheepswrak te ontmantelen.

Brugzand

Een voorbeeld van een aangetroffen juweel onder de golven van de Waddenzee is het wrak dat bij Brugzand ten zuidoosten van Texel ligt. Het blijkt om een handelsschip te gaan dat goederen vervoerde van de Nederlandse koloniën naar Amerika. Nooit eerder werd een wrak van een dergelijke West-Indiëvaarder aangetroffen. In tonnen van tropisch hardhout vervoerde het schip:

• Koffie;
• cacoa.

Wat verder uit wrakken werd opgedoken is:

• Klok;
• potten en pannen;
• kanonnen;
• wapentuig;
• lakenloodje;
• zandlopers;
• kruiken.

Paalworm

Grote bedreiging voor alle wrakken in de Waddenzee zijn:

• Paalworm;
• storm.

De duikers bedachten een oplossing om schade door omwoeling te voorkomen. Daarvoor bedekken ze de wrakken met steigergaas. Dankzij dit gaas stabiliseert het wrak en wordt het weer overspoeld met zand, dat werkt als een beschermende laag.
De Noordzee is nog rijker bezaaid met scheepswraken dan de Waddenzee. Daar liggen duizenden wrakken, die, voor zover ze niet onder het zand liggen, een thuis zijn voor anemonen, krabben en kreeften.

Ameland

Op het strand van Ameland spoelen regelmatig attributen aan die waarschijnlijk uit oude scheepswrakken afkomstig zijn. Beroemd zijn de wodkakruikjes. Bijzonder is ook het antieke serviesgoed.

Lees hier het verhaal van een jutter uit Buren over de wodkakruikjes van Ameland:
“Sommige zijn nog vol. Elke kruik heeft ongeveer dezelfde vorm en kleur. Het is algemeen bekend hier in Buren, door de verhalen van ouderen mensen die het weten volgens de overlevering, dat dit zogenaamde kruikjes zijn van het schip dat in het verre verleden gestrand is in de geul ten zuidoosten van het Oerd c.q. begin de Hon. Dit schip zat vol met wodka en onregelmatig (1 tot 5 per jaar) spoelen er heden ten dage nog steeds kruikjes aan. Deze geul heet in de volksmond de Wodkageul. Meerdere jutters om oost hebben dan ook menig kruikje in de vensterbank staan. Sommigen enkele tientallen.
Op de Wrakkenkaart van Ameland staan alle gestrande schepen met naam van de schipper, wat het schip vervoerde, welke bestemming het had etc. Echter deze kaart gaat niet verder terug dan het jaar 1811. Voor die tijd (Napoleon) was er geen registratie c.q. kadaster. Op deze wrakkenkaart is dit schip niet gemeld. Tot nu toe kunnen we geen informatie vinden dan alleen de verhalen uit overlevering. Omdat het handgemaakte kruikjes zijn kunnen we ongeveer bepalen welke tijd dit geweest moet zijn. Immers, later werden de kruiken machinaal gemaakt en nog later waren het meestal flessen van glas. Het kan zijn dat het aardewerk in Duitsland gemaakt is. Nassau aardewerk, Westerwolde, baardmankruikjes? Men kan dan denken aan de jaren 1750-1800 maar dit is slechts een indicatie.
Het is zeker de moeite waard om uit te zoeken wat hier voor verhaal achter zit. Het zijn weliswaar maar kruikjes maar we weten dat ze uit het vergane schip komen uit de wodkageul. Deze geul is inmiddels zo goed als dichtgeslibd. Tot zover het verhaal van de wodkakruikjes uit de wodkageul.”

Lees verder

• Vissen en wadexcursie met wadgids Harmen Wijnberg
• Waddenzee Werelderfgoed in Fotopedia en Heritage App
• Visserstruien - elk dorp zijn eigen trui
• Vitamine W - met de W van Wadden en Waddeneilanden
• Van Helsdeur tot Duivels Hoorn van Pieter de Vries