Boete bij zwartrijden in het openbaar vervoer

Bij zwartrijden wordt het vanaf 2015 echt serieus. Het kabinet Rutte kondigde in juli van dat jaar aan dat het de boete voor onbetaald reizen met trein, bus of tram wil verdubbelen van 35 naar 70 euro. Uiteindelijk werd dat 50 euro. Natuurlijk zijn er altijd uitvluchten die het zwartrijden moeten verklaren. Sommige daarvan zijn gewoon niet goed genoeg of niet te bewijzen. Andere worden door de controleurs wel geaccepteerd. Maar wie bij herhaling wordt betrapt op zwartrijden, hoeft niet langer op clementie van de controleurs te rekenen.

Eenduidige coulanceregels

Passagiers die per abuis hebben verzuimd om in te checken mogen trouwens niet de dupe worden van de nieuwe maatregelen. In dat verband is interessant dat controleurs in het openbaar vervoer de mogelijkheid hebben om het reisgedrag van passagiers in te zien en op grond daarvan te beoordelen of die doorgaans wel in- en uitchecken. Behalve een verhoogd boetebedrag kondigde de overheid in juni 2015 ook aan dat er straks sprake zal zijn van een eenduidige coulanceregeling voor passagiers die per abuis vergaten in te checken. Hoewel er waarschijnlijk geen excuus bestaat dat een ervaren controleur nog niet gehoord heeft, bestond er tot dusver een ruime maar weinig uniforme inschattingsmarge. Argumenten als "de automaat deed het niet", golden overigens voor de controleurs nooit als excuus.

Wat wil men met de nieuwe boeteregeling bereiken?

Het effect van de gewijzigde boeteregels bij zwartrijden is tweeledig:

• wie te goeder trouw is en zich vergist, mag rekenen op een coulante behandeling;
• wie willens en wetens zwartrijdt, kan straks rekenen op een aanzienlijk zwaardere boete. Voor de koele rekenaar die het risico waagt om betrapt te worden, wordt het dus een stuk moeilijker om een eventuele boete terug te verdienen.

Boeteregeling wil ook agressie naar controleurs beteugelen

De gewijzigde boeteregeling moet niet alleen het aantal zwartrijders substantieel terugdringen, maar is ook bedoeld om de toenemende agressie naar conducteurs in het openbaar vervoer te beteugelen. De praktijk wijst immers uit dat meer dan de helft van de reizigers die voor overlast in het openbaar vervoer zorgt, zwartrijder is. Of zoals een woordvoerder van NS het eens uitdrukte: "Bij gedonder in de trein is zwartrijden negen van de tien keer de oorzaak".

De OV-chipkaart en zwartrijden

Overigens werd een aantal jaren na introductie van de OV-chipcard (2009) geconstateerd, dat het zwartrijden in het openbaar vervoer aanmerkelijk was gedaald. De ov-chipkaart bemoeilijkt zwartrijden, omdat men de veelal afgesloten poortjes alleen met de chipcard kan passeren. Maar ook in bus en tram viel er een afname van het aantal zwartrijders waar te nemen.

Meer betalende passagiers door invoering OV-chipcard

Waar enkele jaren geleden bij gebruik van de strippenkaart nog sprake was van zo’n 10 procent niet betalende reizigers, was er bij de gemeentelijke vervoersbedrijven in Amsterdam (GVB) en Rotterdam (RET) nog slechts sprake van pakweg 1,5 procent zwartrijders. De betaalmoraal is dus merkbaar verbeterd.

Kan aan abonnementhouders ook een boete worden opgelegd?

De reiziger heeft wettelijk gezien een betaalplicht naar zijn vervoerder. In het openbaar vervoer anno 2015 wordt dat gerealiseerd door in te checken met een ov-chipkaart. Men kan zich afvragen of de houder van een openbaar-vervoer-abonnement die vergeet in te checken ook boeteplichtig is. Consumentenorganisaties twijfelden aan het nut van in- en uitchecken bij houders van een abonnement: die heeft immers al voor de reis betaald en zou dus niet beboet moeten worden wanneer het inchecken achterwege blijft. De rechter stelde hen in 2015 in het gelijk. Toch is enige nuancering in dit verband op zijn plaats: de abonnementhouder die nalaat om in te checken en daarvoor beboet wordt, dient die boete namelijk in eerste instantie voor te schieten. Achteraf kan men de boete aanvechten en zijn geld terug ontvangen.