Geschiedenis van de Ballonvaart

Ballonvaren is de oudste vorm van de luchtvaart want hoezeer men ook probeerde als een vogel te vliegen in de lucht, het lukte pas in de 18e eeuw en dat met een heteluchtballon. Wist U dat het bijna zover was dat twee ter dood veroordeelde Franse gevangenen de geschiedenis in gingen als de eerste luchtvaarders. Zover is het niet gekomen !! We schrijven het jaar 1783 en bevinden ons in Frankrijk in een dorpje vlakbij Parijs als we het over de geschiedenis van de luchtvaart en met name de ballonvaart hebben. De gebroeders Montgolfier runnen daar een papierfabriek en ontdekken dat in het haardvuur papiersnippers zich naar boven bewegen. Een andere en pikante versie van het verhaal is dat zij zien dat de rok van de huishoudster helemaal opbolt zodra zij dicht bij het vuur staat. Zij besluiten te gaan experimenteren en maken een ballon van papier. Zij ontdekken dat de ballon boven het vuur opstijgt en denken dat de rook van het vuur zorgt voor de lift van de ballon. Dat de hete lucht daar de oorzaak van was, wist men op dat moment nog niet.

De ballonnen werden steeds groter gemaakt en telkens lukte het opnieuw de ballon te doen stijgen. Zij gingen steeds verder en zagen kans een ballon te maken waarin mensen vervoerd zouden kunnen worden. Omdat niemand wist of dit wel goed zou gaan, besloten zij eerst enkele dieren als proefkonijn te gebruiken; de keuze viel niet op het konijn maar op een schaap, een haan en een eend. De ballon werd in positie gebracht boven het open vuur en steeg na enige tijd met de dieren op om vervolgens na 8 minuten te landen. Vlekkeloos verliep het niet want het schaap trapte bij de landing op de poot van de haan en die moest dat bezuren met een gebroken poot.

Het kon natuurlijk niet uitblijven en men wilde nu de eerste mensen de lucht in hebben. In eerste instantie werd besloten om een tweetal ter dood veroordeelde gevangenen te gebruiken maar dat stuitte op weerstand omdat men zich realiseerde dat bij een geslaagde vaart twee gevangenen de geschiedenis in zouden gaan als de eerste luchtvaarders. Men ging derhalve op zoek naar een paar vrijwilligers en die werden gevonden in de persoon van Francois Pilatre de Rozier en Marquis d'Arlandes. Het was 21 november 1783 toen duizenden belangstellenden zich hadden verzameld in Parijs. Lodewijk de XVI was aanwezig en zag met alle anderen dat de ballon vanuit het Bois de Boulogne het luchtruim koos. Deze vaart duurde aanzienlijk langer en na 25 minuten landde de ballon 8 km vanaf de opstijgplek. De ballonvaart was geboren.

Andere wetenschappers zaten echter niet stil en nog in hetzelfde jaar in december ging de eerste gasballon de lucht in, een gesloten ballon, gevuld met gas. Als gas werd het uiterst brandbare waterstof gebruikt en met een gasballon werd direct al een vaart gemaakt van langer dan twee uur. Bij de gasballon was immers geen sprake van verlies van warmte want het principe van de gasballon is dat het gas in de ballon lichter is dan het gasmengsel er omheen. Omdat de gasballonnen veel veiliger waren dan de heteluchtballonnen van die tijd wordt er de daaropvolgende jaren nagenoeg alleen gevaren in gasballonnen. Met dit soort ballonnen dan wel met een combinatie van heteluchtballonnen en gasballonnen werden vervolgens telkens grenzen verlegd. Een voorbeeld daarvan is het echtpaar Blanchard, een bekend echtpaar in de ballonvaart. Zij traden overal op en trokken veel toeschouwers en toen haar man overleed zette Madeleine het stuntwerk met ballonnen voort, echter zij overlijdt bij een ongeluk met een in brand gevlogen ballon. Inmiddels was de eerste luchtvaarder, Pilatre de Rozier ook al dodelijk verongelukt toen hij een poging deed om van Frankrijk naar Engeland over te steken in een combinatieballon, gas en hetelucht. Hij had daarbij geen rekening gehouden met de brandbaarheid van het waterstof.

De ballonnen hebben verder nog een belangrijke rol gespeeld in oorlogen want vanaf een hoog uitkijkpunt kon men gemakkelijk de vijandelijke linies bestuderen. Men liet de ballon aan lijnen stijgen en door berichten langs die lijnen naar beneden te laten glijden werd men op de grond op de hoogte gebracht van de situatie. Door de komst van geschut kwam aan die rol snel een einde want de grote ballon was een gemakkelijk doelwit. De gasballon van toen was qua constructie echter zodanig goed dat hij heden in diezelfde vorm nog wordt gebruikt, weliswaar niet meer met waterstof maar met het veel veiligere edelgas helium. De heteluchtballonnen hebben een hele ontwikkeling achter de rug en worden nu gemaakt van licht bijna onbrandbaar nylon. Propaan is de brandstof die wordt gebruikt en uiteraard voldoet de constructie van een ballon aan alle tegenwoordig gestelde strenge eisen.

De geschiedenis van de ballonvaart heeft vele ballonvaarders gekend, vele recordpogingen en records. Het ronden van de wereld was de laatste grote uitdaging en werd voltooid op 20 maart 1999 na een duur van 20 dagen. Bertrand Piccard en Brian Jones werden de helden van de 20e eeuw.