De toepassing van asbest in auto's

In veel auto’s zijn in het verleden onderdelen toegepast waarin asbest is verwerkt. Het betreft dan voornamelijk remvoeringen, koppelplaten en pakkingsmaterialen. Ondanks dat het gebruik van asbest in veel westerse landen aan het einde van de twintigste eeuw werd verboden, duiken in de eenentwintigste eeuw nog steeds asbesthoudende auto-onderdelen op in landen waar het gebruik van asbest aan banden is gelegd. Dit is deels een erfenis uit het verleden als gevolg van het jarenlange asbestgebruik in de wereldwijde automobielindustrie, maar deels ook het gevolg van het immer voortdurende gebruik van asbest in veel Aziatische landen.

Waarom asbest?

Al in 1874 werd ontdekt dat het verweven van asbest een slijtvast product opleverde dat uiteindelijk uitermate geschikt bleek voor het vervaardigen van rem- en frictiematerialen. Asbestvezels hebben een grote treksterkte en zijn daarnaast bestand tegen hoge temperaturen. Deze laatste eigenschap maakt het materiaal ideaal voor isolatiedoeleinden op plaatsen die bijzonder warm kunnen worden bij gebruik, zoals de motor en de remmen. De slijtvaste eigenschappen van asbest kwamen daarbij goed tot hun recht in pakkingen en kunststoffen, onder andere bakeliet, die eveneens hun weg vonden naar de automobielindustrie.

Toepassingen in auto’s

Asbest is in het verleden in allerlei toepassingen in verschillende typen auto’s aangebracht. In de meeste auto’s betreft het asbest remvoeringen en koppelingsplaten. Daarnaast komt asbest veelal voor in pakkingsmaterialen zoals plaatpakkingen in motoren. Rondom het uitlaatsysteem werd regelmatig asbest toegepast in hitteschilden. Rondom verwarmingselementen en kachels kan asbesthoudende isolatie zijn aangebracht. Asbest kan ook zijn toegepast in anti-dreun, een soort bitumineuze laag of plaat op de carrosserie waarin een laag percentage asbest is verwerkt. In een aantal modellen is asbest gebruikt als isolatiemateriaal tegen de onderzijde van de motorkap. In plastic en kunststof onderdelen kan eveneens asbest zijn vermengd. In uitzonderlijke gevallen is asbest verwerkt in bekleding en/of vloermatten. In enkele gevallen is ook asbest toegepast in brandwerende bekleding tegen de binnenzijde van de motorkap. In de jaren dertig is zelfs een auto ontworpen waarvan het volledige koetswerk van asbesthoudend plaatmateriaal was vervaardigd.

Producenten

Raybestos was, evenals Ferodo een bekende Engelse producent van asbesthoudende remblokken en remvoeringen. Beide bedrijven maakten deel uit van het grotere Turner & Newall concern. Asbesthoudende schijfremmen werden onder andere geproduceerd door de Amerikaanse bedrijven Thiokol, Goodrich en Raymark. Een bekende Amerikaanse producent van asbesthoudende onderdelen voor de automobielindustrie is Federal Mogul. Remschijven van Mintex waar asbest in was verwerkt werden vaak toegepast in Volkswagens en Jaguars. Een andere bekende producent van asbesthoudende remonderdelen was de Canadian Tire Company (CTC). Vrijwel alle grote automerken hebben in het verleden asbesthoudende onderdelen in hun auto’s verwerkt. In Europa begonnen autoproducenten in de jaren tachtig van de twintigste eeuw asbestvervangers te gebruiken, in de Verenigde Staten gebruikte bijvoorbeeld Ford in 1993 nog asbesthoudende remvoeringen en in Japan zijn sinds 1996 door negen verschillende autoproducenten nog 1,64 miljoen auto’s met asbesthoudende onderdelen geproduceerd.

Nederlandse producenten

De omvang van de auto-industrie in Nederland is altijd relatief klein geweest en daarmee ook het gebruik van asbest bij de producenten en toeleveranciers. Voor zover bekend zijn er in Nederland maar een paar producenten actief geweest met het vervaardigen van asbesthoudende remvoeringen en andere auto onderdelen. Zo was erin Nederland een vesting van Ferodo, de bekende Engelse producent van asbest remvoeringen. Op de asbestkaart van Instituut Asbestslachtoffers (IAS) wordt tevens melding gemaakt van Tormos in Beverwijk en een vestiging van het Amerikaanse Porter in Klazienaveen die eveneens asbest rem- en frictiematerialen vervaardigden. Een andere Nederlandse producent van asbesthoudende remonderdelen was Van der Linden & Veldhuis uit Rotterdam.

Hedendaags gebruik van asbest in auto's

Ondanks dat in veel landen het gebruik van asbest aan het begin van de eenentwintigste eeuw is gereguleerd, wordt er in 2015 nog steeds asbest aangetroffen in nieuwe auto’s en onderdelen. Veel van deze onderdelen komen uit landen als China en India waar nog steeds asbest wordt gebruikt. Opmerkelijk is dat het toepassen van asbest in remonderdelen in China in 2003 al was verboden maar dat in 2015 er nog steeds nieuwe asbesthoudende remonderdelen “made in China” te verkrijgen zijn op internet.

In Australië bijvoorbeeld werden in 2012 circa 23.000 auto’s van de Chinese automerken Chery en Great Wall teruggeroepen omdat er asbesthoudende pakkingen in de motor en uitlaat zouden zijn toegepast. In 2015 werd in Australië melding gemaakt van in China nagemaakte remschijven die massaal in populaire modellen van Toyota werden toegepast. In Australië is echter sinds 2004 een totaalverbod op het gebruik van asbest van kracht. Ook in de Verenigde Staten kan nog asbest zijn toegepast in auto-onderdelen. Ondanks dat de grote Amerikaanse autoproducenten aangeven geen asbesthoudende onderdelen te verwerken worden door kleine leveranciers van (reserve)onderdelen nog steeds asbesthoudende onderdelen verstrekt. Het gebruik van asbest kan in de Verenigde Staten nog steeds op legale wijze, er is namelijk geen nationaal geldend totaalverbod op het gebruik van asbest ingesteld in de Verenigde Staten.

Risico’s van asbestgebruik in auto's

De grootste blootstellingsrisico’s aan asbestvezels bij (onderhouds)werkzaamheden aan auto’s hebben zich in het verleden voorgedaan bij het vervangen en schoonmaken van remblokken. Het schoonblazen van de remblokken zorgde voor een grote werveling van met asbestvezels verontreinigde lucht. In Amerikaanse onderzoeken is tot wel 65% asbest gevonden in stofmonsters die in onderhoudsgarages zijn genomen. Ook in Nederland doet dit probleem zich voor. In het verleden hebben meerdere rechtszaken plaatsgevonden als gevolg van asbestclaims die door oud-werknemers van garagebedrijven zijn neergelegd die door werkzaamheden aan remblokken zijn blootgesteld aan asbestvezels en hierdoor mesothelioom of longkanker hebben opgelopen.

Ook de hobbyklussers lopen een risico bij vervanging van oude remschijven of onderdelen waarin asbesthoudende isolatie of pakkingmateriaal is verwerkt. Een deel van dit risico wordt ook veroorzaakt door New Old Stock, beter bekend onder de afkorting NOS. Dit zijn ongebruikte onderdelen die, vaak nog volledig verpakt, al jaren op de voorraadplank liggen en vervaardigd zijn in een periode dat asbestgebruik nog niet aan banden gelegd was. Maar ook nieuwe onderdelen kunnen asbest bevatten als deze uit landen komen waar nog geen asbestverbod geldt. Het invoeren van deze producten is in strijd met het Productenbesluit Asbest en dus niet toegestaan.

Asbesthoudende remblokken zorgen ook voor een verspreiding van asbestvezels naar de omgevingslucht. Met name in parkeergarages en tunnels kan dit hoge concentraties asbestvezels opleveren. Door TNO zijn in de jaren tachtig reeds luchtmetingen in de openbare buitenruimte uitgevoerd. Hieruit bleek dat in grote steden, en dan met name bij kruispunten, de concentratie aan asbestvezels veel hoger lag dan op het platteland. De hoogste concentraties werden gemeten in de IJ-tunnel in Amsterdam. Daar zijn concentraties tot wel 80.000 vezels per m³ gemeten. Dat is 40 keer hoger dan de huidige grenswaarde in Nederland. Als hoofdoorzaak werd verwezen naar de aanwezigheid van asbesthoudende rem- en frictiematerialen in de voertuigen die gebruikmaakten van de tunnel.

Lees verder

• Asbest in pakkingen
• Asbest in speelgoed
• De wereldwijde asbestproductie
• Milieuproblemen door de asbestindustrie
• Spuitasbest in Nederland